“Ik verzeker u,“ zei premier Shinzo Abe van Japan tegen de leden van het Internationaal Olympisch Comite, "De situatie is onder controle." De premier deed een poging om zijn publiek in Buenos Aires ervan te overtuigen dat de meltdown in Fukushima geen probleem is voor Tokyo als gastheer van de Olympische Zomerspelen in 2020. “Het nucleaire ongeval,” zei hij , "heeft in Tokyo nooit schade veroorzaakt en zal dat ook nooit doen."
Ondertussen gaat het ontmantelen van de vernielde kerncentrale alles behalve van een leien dakje. Er is een plan om de resterende splijtstof uit het koelbad, dat is bezaaid met brokstukken, te halen en binnen een muur van ijs te plaatsen die alle vier kernreactoren omsluit. Een van de problemen is dat niet bekend is waar de splijtstofstaven precies liggen, en welke condities op die plek heersen.
"Op een schaal van nul tot 10, zou ik zeggen dat het ontmantelingsproces is gevorderd tot ongeveer 0.1" aldus Michio Ishikawa , voorzitter van de ontmantelingstudiegroep.
Volgens de meest recente schattingen van TEPCO neemt de totale ontmanteling de komende 40 jaar in beslag. De Japanse overheid heeft zo’n dertig miljard Yen (ongeveer 225 miljoen Euro) uitgetrokken om de grond rond de reactoren te bevriezen om doorlekken van radioactiviteit naar het grondwater te voorkomen. Het bevroren houden van het gebied gaat jaarlijks nog eens 20 miljoen Euro kosten, voor een periode die vooralsnog niet te overzien is. Daarbij kost dat systeem een enorme elektrische capaciteit, in een land waar stroom nu al schaars is.
Volgend probleem is dat het gaat om een nieuwe, nooit uitgeprobeerde technologie. En het relatief eenvoudige filtersysteem dat tot nu toe werd toegepast, is nu al drie keer ernstig defect geweest.
Komende maand november begint de voorbereiding voor een het omstreden plan om 400 ton splijtstof te verwijderen uit de beschadigde reactor 4, 2 ½ jaar na de ramp. Dat zijn 1533 bundels brandstofstaven die straling bevatten die overeenkomt met 14.000 keer de atoombom op Hiroshima in 1945.
Om die staven te verwijderen heeft Tepco een 273 - tons mobiele kraan boven de reactor gebouwd die op afstand wordt bediend vanuit een aparte ruimte. Verbruikte brandstofstaven worden uit de stellingen getrokken en worden opgeslagen in een zware stalen container, terwijl de elementen nog onder water zijn. Vervolgens wordt de container uit het zwembad getild en naar een nieuwe opslagplaats getransporteerd.
Het plan heeft forse kritiek gekregen van nucleaire experts. Het verwijderen van de brandstofstaven is een taak die wordt bijgestaan door computers die hun exacte locatie tot op de millimeter nauwkeurig kennen. Maar door vrijwel blind in een sterk radioactieve omgeving te werken, bestaat het gevaar dat de kraan om kan vallen en een van de brandstofstaven kan beschadigen. En als er tijdens de werkzaamheden een aardbeving plaatsvindt zou heel Tokyo, op meer dan 200 km afstand, moeten worden geëvacueerd.
En dan zijn er natuurlijk nog de andere reactoren. Daar wil Tepco het hele drukvat van elke reactor onder water zetten om de straling te verminderen. Hoe dat precies moet gaan gebeuren, inclusief het dichten van scheuren en lekken in de mantels van de reactoren, wordt ergens in 2016 beslist. En het zal zeker nog tot voorjaar 2020 duren voordat er een begin wordt gemaakt met het daadwerkelijk verwijderen van de brandstofstaven; net op het moment dat de Olympische vlam het land wordt binnengedragen.
Zelfs Ishikawa, die zich doorgaans nogal laconiek uitlaat over het ontmantelen van een kernreactor, is er niet gerust op dat het goed afloopt met de reactoren 1, 2 en 3. Want daar is de splijtstof door de binnenste reactorwanden heen gesmolten. Met als gevolg dat niet bekend is waar die staven, of wat er van over is, nu zijn en in welke conditie ze verkeren. Ervan uitgaande dat de reactorvaten ondergedompeld zijn voor de Olympische Spelen, zoals Tepco wil, dan nog zal dat niet veel helpen bij het uitzoeken waar de splijtstof zich bevindt.
"Ze zouden kunnen zijn samengesmolten met andere metalen, kunnen zo hard als ijzer of zo breekbaar als een betonblok zijn” zei Ishikawa. "Er is tot nu toe geen manier om daar achter te komen en zo lang we dat niet weten is het verwijderen van de staven niet mogelijk."
Volgens Ishikawa is de enige manier het ontwerpen van een speciale robot om de gesmolten brandstof te lokaliseren. Als dat niet werkt, moet volgens hem de grens voor menselijke blootstelling aan straling worden verhoogd, zo dat mensen het werk kunnen doen.
Volgens professor Tanaka van de universiteit van Tokyo is het allemaal niet zo gevaarlijk. “We moeten de mensen gewoon goed uitleggen wat er aan de hand is” zegt hij. “Dan snapt iedereen wel dat het veilig is”.
