Het eerste mRNA-vaccins ooit zijn begonnen aan de uitrol over de wereld. De vaccins zijn in een recordtempo ontwikkeld en in proeven is aangetoond dat ze voor minstens 94% effectief zijn in bescherming tegen Covid-19. Maar hoe lang blijft bescherming actief en hoe veilig is deze nieuwe technologie?
Recent onderzoek dat eind juni 2021 inNature werd gepubliceerd toont aan dat de mRNA-vaccins gemaakt door Pfizer-BioNTech en Moderna een aanhoudende immuunreactie veroorzaken die jarenlang, zo niet een leven lang, kan beschermen tegen het coronavirus, zonder dat een booster-injectie nodig is.
Mix-and-match-vaccins - één dosis van elk van Pfizer en AstraZeneca - bieden ook een sterke immuniteit, zo blijkt uit een afzonderlijke studie.
De bescherming is het meest betrouwbaar als het virus en zijn varianten niet veel verder evolueren dan hun huidige vorm - wat geenszins gegarandeerd is. En oudere volwassenen en mensen met immuundeficiënties kunnen nog steeds boosters nodig hebben.
Horizon Magazine sprak eerder met Michel Goldman, professor immunologie en oprichter van het I3h Instituut voor Interdisciplinaire Innovatie in de gezondheidszorg aan de Université Libre de Bruxelles in België. Hij geeft vijf dingen aan die je zou moeten weten over mRNA vaccins.
mRNA technologie is niet geheel nieuw
Traditionele vaccins zoals de meeste griepvaccins, gebruiken geïnactiveerde virussen om het immuunsysteem te activeren. In andere vaccins, zoals het hepatitis B-vaccin, wordt in plaats daarvan een afzonderlijk eiwit dat door dat organisme wordt gemaakt, geïnjecteerd om een vergelijkbare respons op te wekken.
mRNA-vaccins zetten het lichaam echter aan om het virale eiwit wat een immuunrespons veroorzaakt zelf aan te maken.
Hoewel de COVID-19-vaccins van Pfizer / BioNTech de eerste mRNA-vaccins zijn die alle fasen van klinische proeven voltooien en een licentie krijgen voor gebruik, bestaat de technologie al een tijdje.
Proeven bij mensen met kankervaccins waarbij dezelfde mRNA-technologie wordt gebruikt, vinden al sinds 2011 plaats. ‘Als er een echt probleem was met de technologie, hadden we het nu zeker al eerder gezien’, zei prof. Goldman.
Omdat de technologie extreem snel kan worden ingezet en klinische proeven zo succesvol zijn geweest, zullen mRNA-platforms een belangrijk middel zijn om voor te bereiden op toekomstige epidemieën, zegt hij.
mRNA-vaccins veranderen het DNA niet
Een zorg die sommigen hebben gehad over de mRNA-vaccins is dat ze het DNA van mensen kunnen veranderen. Maar dat idee is ‘volkomen onjuist’ en heeft ‘geen wetenschappelijke basis’, zegt prof. Goldman.
Zodra het geïnjecteerde mRNA een menselijke cel binnengaat, wordt het snel afgebroken en blijft het slechts enkele dagen in het lichaam. Daarom hebben mensen twee injecties nodig om de beste immuunrespons te ontwikkelen, zegt hij.
mRNA-vaccins zijn erg specifiek
mRNA-vaccins zijn ontworpen om alleen een immuunrespons op te wekken tegen het spike-eiwit van het virus, dat slechts een onderdeel is van het virale membraan en waardoor het virus onze cellen kan binnendringen.
Om zeker te zijn dat dit het geval is, houden onderzoekers nauwlettend in de gaten dat het vaccin geen ongewenste immuunrespons opwekt.
Bij de fase 3-studie van het Pfizer / BioNTech-vaccin waren meer dan 40.000 mensen betrokken. Het begon in juli en zal nog twee jaar gegevens over de werkzaamheid en veiligheid blijven verzamelen.
Nadat een vaccin aan miljoenen mensen is gegeven, kunnen zich echter zeer zeldzame bijwerkingen ontwikkelen die niet kunnen worden verwacht uit klinische onderzoeken. Onderzoekers en toezichthouders zullen dus nauwlettend in de gaten houden hoe de uitrol van het vaccin verloopt.
Regelgevende instanties beoordeelden de gegevens van Covid-19 vaccinonderzoeken sneller dan normaal door mee te kijken tijdens het onderzoek in plaats van alleen nadat de onderzoeken waren voltooid, maar ze hebben hun regels niet fundamenteel gewijzigd.
Het ontwikkelproces was sneller dan normaal omdat onderzoekers al een mRNA-platform - een manier om viraal mRNA in het lichaam te krijgen - hadden gebouwd voor kanker en andere vaccins die worden getest. Het betekende dat dit in werking kon worden gesteld zodra de genomische sequentie van het virus werd gedeeld.
Bedrijven en regeringen namen ook het risico om grote aantallen vaccins te produceren nog voordat de eerste fasen van het experiment waren voltooid, wat betekende dat ze klaar waren om met grote menselijke proeven te beginnen zodra de resultaten bekend waren.
Het vaccin veroorzaakt een ontstekingsreactie
Het vaccin werkt gedeeltelijk door lokale ontstekingsreacties op te wekken om het immuunsysteem te activeren. Het is dus normaal dat veel mensen pijn ervaren op de injectieplaats en soms koorts en ongemak gedurende één of twee dagen na het vaccin.
‘Dit is iets dat niet genoeg is gecommuniceerd’, zegt prof. Goldman.
Een ongewenste reactie op het Pfizer-BioNTech-mRNA-vaccin kwam aan het licht tijdens de eerste dag van massale vaccinatie in het VK nadat twee mensen met een voorgeschiedenis van aanzienlijke allergieën op de injectie hadden gereageerd. De Britse regelgevende instantie heeft haar advies bijgewerkt om te specificeren dat mensen met een voorgeschiedenis van anafylaxie van medicijnen of voedsel de injectie niet mogen krijgen.
In de klinische onderzoeken traden allergische reacties op bij 0,63% van de mensen die het Pfizer-BioNTech-vaccin kregen, en bij 0,5% van de mensen die een placebo kregen. (Mensen van wie bekend was dat ze een allergie hadden waren uitgesloten van de test - red).
‘Mijn grootste zorg is dat mensen mogelijke bijwerkingen zullen gebruiken als argument om niet te worden gevaccineerd’, zei prof. Goldman ‘Het grootste risico op dit moment (vooral voor kwetsbare mensen) is om niet te worden ingeënt.’
Prof. Goldman was de eerste uitvoerend directeur van het Innovative Medicines Initiative, een partnerschap tussen de EU en de Europese farmaceutische industrie om de ontwikkeling van en toegang tot innovatieve geneesmiddelen te versnellen.
Lees ook: De laatste ontwikkelingen rond het coronavirus en COVID-19
