Meer dan 40% van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam. Dit zijn niet alleen ouderen, ook steeds meer jonge mensen geven aan te kampen met eenzaamheid. Mede dankzij het internet leven we steeds meer langs elkaar heen in onze zelfgekozen bubbels. Ook de gentrificatie van steden werkt concentraties van ‘geslaagden’ in de hand – bubbels op zichzelf. Bovendien zijn we door de coronacrisis noodgedwongen versneld het contactloze tijdperk ingeleid: menig werknemer Zoomt en Slackt er vanuit huis op los. Het is bekend dat te lang alleen zijn mensen ziek maakt. VPRO Tegenlicht onderzoekt hoe we de eenzaamheid kunnen tegengaan en hoe we weer meer met elkaar in contact kunnen komen.
Filosoof en psychiater Damiaan Denys verbindt het neoliberalisme en de dwang om winst te maken aan een eenzaamheidscrisis. Een crisis die wereldwijd heeft toegeslagen en verder gaat dan een pandemie die de mens tijdelijk meer op zichzelf heeft geworpen. Want al ruime tijd voor de COVID-pandemie bleken onze telefoons boeiender dan de mensen om ons heen, en nodigde de architectuur van veel moderne wijken niet uit om écht samen te leven/komen. Automatisering heeft ons veel werk uit handen genomen, maar die slagen in effectiviteit en efficiëntie gingen wel ten koste van de sociale interactie op – en zingeving van – het werk. Zo was het boerenbedrijf kortgeleden een agrarisch bedrijf waar veel mensen samenwerkten. Nu is het een kille, technologische plek geworden waar de boer in zijn eentje iedere dag weer twee honderd koeien staat te melken. De Europese zelfmoordcijfers onder boeren zijn hoog, Frankrijk verliest zo’n zeshonderd boeren per jaar aan zelfmoord, maar ook Nederland luidt inmiddels de noodklok.
Ook in de almaar groeiende steden vereenzaamt de mens. Door de torenhoge huren en verkoopprijzen van stadswoningen worden onze binnensteden steeds meer bewoond door een subcultuur van ‘geslaagden,’en worden de armen uit de steden verdreven. Een gevaarlijke trend, want zo verdwijnt dat wat minder goed gaat uit het zicht. Damiaan Denys waarschuwt voor het gevaar van de nieuwe eenzaamheid, voor gevoelens van marginalisering en machteloosheid, van isolement, van buitengesloten zijn en niet gehoord worden. Dit veroorzaakt wantrouwen in instituties en maakt ons vatbaarder voor o.a. populisme en alternatieve werkelijkheden. VPRO Tegenlicht onderzoekt hoe we het tij kunnen keren. Hoe kunnen we deze crisis het hoofd bieden? Hoe kunnen we onze wereld anders inrichten zodat we elkaar weer zien zoals we zijn: gezelschapsdieren die veel beter functioneren als we samenwerken.
Met o.a. Damiaan Denys (filosoof, psychiater en afdelingshoofd Psychiatrie van het AMC), Oscar Westra van Holthe (HR expert en systematisch coach) en Paulien Hogenkamp (agrarisch coach)