Hoe duurzaam onderneemt Nederland? VPRO Tegenlicht heeft een lange traditie in het signaleren van initiatieven die duurzaamheid en ondernemerschap combineren. Maar wat als er, zoals na de mislukte overname van Unilever, kritiek ontstaat dat een bedrijf zich minder moet richten op duurzaamheid en meer op directe winst? Is duurzaamheid leuk zolang het de aandeelhouder niets kost? Hoog tijd om duurzaam ondernemen in Nederland tegen het licht te houden.

Tien jaar geleden zond VPRO Tegenlicht ‘Afval is Voedsel’ uit. Voor veel mensen het startsein om op een nieuwe manier naar duurzaamheid en economie te kijken. Het was het begin van het zogenoemde Cradle to Cradle denken in Nederland. Duurzaamheid en geld verdienen ging opeens hand in hand.

Verder denken dan bedrijven

Niet alleen bedrijven gingen Cradle to Cradle ontwerpen en produceren. Ook steden als Almere, Venlo en Maastricht bouwden hele wijken en parken volgens dit concept. De gebouwen en producten worden zodanig ontworpen en geproduceerd dat ze volledig kunnen worden hergebruikt, afbreekbaar zijn en dat er tijdens de productie geen schadelijke afvalstoffen ontstaan.

Dun laagje groen

Inmiddels heeft het duurzaam ondernemen diverse labels gekregen: Cradle to Cradle, The Blue Economy, circulaire economie. Is er sprake van een richtingenstrijd? Is bedrijvig Nederland echt duurzaam geworden, of is het slechts een dun laagje groen? Onlangs was de Brits-Nederlandse multinational Unilever nog het doelwit van een onvrijwillige overname. Deze mislukte, maar onmiddellijk gingen er stemmen op dat het bedrijf, dat de Dow Jones Sustainability Index aanvoert, zich minder moet richten op duurzaamheid en meer op directe winst. Duurzaamheid is leuk maar het mag de aandeelhouder niets kosten.

Groene dromen

Toch lijkt het bedrijfsleven op zich wel voorstander van duurzaam produceren. Unilever, DSM, AkzoNobel, FrieslandCampina, Philips, Shell, KLM en Heineken vormden samen de Dutch Sustainable Growth Coalition. Pensioenfondsen schreven een brief aan Unilever om hen aan te moedigen niet in te leveren op duurzaamheid. Groene aandeelhouders proberen bedrijven te beïnvloeden. In Venlo is Cradle to Cradle inmiddels heel normaal. En in het Blue City-project in Rotterdam proberen jonge ondernemers in een voormalig tropisch zwemparadijs een ecologisch bedrijfsnetwerk op te zetten. We bedoelen het allemaal goed en we willen veel op het gebied van duurzaamheid, maar wanneer gaan we echt vliegen?

Met: Michael Braungart (mede-oprichter Cradle to Cradle), Anne-Marie Rakhorst (duurzaam ondernemer), Feike Sijbesma (CEO DSM) en Gunter Pauli (duurzaam ondernemer).

Regie: Rob van Hattum & Gijs Meyer Swantee