Een oceaan die net zoveel plastic als vis bevat, een atmosfeer volgepompt met CO2 en het massaal uitsterven van dieren. De vernietigende invloed van de mens zal minstens zo desastreus zijn als de asteroïde-inslag die ooit de dinosauriërs van de planeet deed verdwijnen. Reden voor de Nederlandse wetenschapper Paul Crutzen om een nieuw geologisch tijdvak te introduceren: het antropoceen, oftewel het tijdperk van de mens.
De Duitse ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt (1769-1859) was een van de eersten die doorzag hoe alles in een ecosysteem met elkaar verbonden is.
Von Humboldt introduceerde het idee van de aarde als levend organisme in het Westers denken, wat uiteindelijk de basis werd voor de latere milieubeweging. Ook geologen van nu zien de gevolgen van de menselijke impact in steeds hoger tempo toeslaan: klimaatopwarming, plasticsoep, nucleaire fall-out, een verstoorde waterhuishouding door erosie en teerzanden, hogere CO2-concentraties en afnemende biodiversiteit.
Onomkeerbare invloed
De afgelopen eeuw is de invloed van de mens op onze aarde en atmosfeer dermate groot geworden dat deze door steeds meer wetenschappers als onomkeerbaar beoordeeld wordt. Om deze invloed te benoemen stelde een groep geologen onlangs voor om het antropoceen te laten beginnen in 1950, met de exponentiële groei van de fossiele economie. Maar eerder werd ook gesproken over het begin van de industriële revolutie als startpunt, of de eerste vormen van landbouw of zelfs de eerste mijnbouw in de Steentijd.
Leefbare toekomst
De invloed van de mens op de aarde is zo groot dat volgende generaties die over honderdduizenden jaren nog in de aardlagen terug kunnen zien. Maar als de mens nu werkelijk zijn eigen geologische tijdvak creëert, hoe kunnen we daar dan op een volwassen manier mee omgaan, zonder te leunen op een naïef geloof in het zelfoplossend vermogen van god of de natuur? Hoe kan de mens zelf verantwoordelijkheid nemen en haar invloed ten goede doen gelden? Wij mensen verzinnen immers ook oplossingen voor klimaatverandering en uitputting van onze minerale grondstoffen hier op aarde: van het kweken van komkommers in de woestijn, het mijnen van platina in de ruimte tot het vergroenen van door erosie aangetaste grond. Zijn dat slechts doekjes voor het bloeden of kan de mens door technologisch ingrijpen het antropoceen zodanig vormgeven dat wij een leefbare toekomst tegemoet gaan?
Met: Andrea Wulf (historicus en auteur van ‘De uitvinder van de natuur’, een biografie over de ontdekkingsreiziger Alexander von Humboldt), Bruno Latour (als filosoof verbonden aan Sciences Po in Parijs en auteur van o.a. ‘Facing Gaia. Eight Lectures on the New Climatic Regime’) en Phil Gibbard (Britse geoloog die een werkgroep instelde om te zien of het Antropoceen als officiële geologische term kan worden ingevoerd).
Regie: Alexander Oey
