Een dorpsgenoot stelde mij de vraag hoeveel bomen hij moest planten, want hij wil de CO2 uitstoot van zijn vliegreis compenseren. Die vraag vormt een flinke uitdaging, temeer daar er door vliegtuigmaatschappijen en reisorganisaties de wildste verhalen de wereld in gebracht worden.
Laten we beginnen met vast te stellen dat de enorme groei van het vliegverkeer, met 7% per jaar en dus een verdubbeling elke 10 jaar, zorgelijk is. Er zijn zorgen over geluidsoverlast en zorgen over zware vervuiling met roet en fijnstof rond de luchthavens, maar de grootste zorg is de enorme uitstoot van het broeikasgas CO2.
Volgens Statista.com wordt op dit moment in de hele wereld jaarlijks 350 miljard liter brandstof (voornamelijk kerosine) verstookt in vliegtuigen en dat geeft 905 miljard kg ofwel 905 miljoen ton CO2. Is dat veel? Valt mee, want de totale emissie van alle bronnen op de wereld bedraagt veel meer, namelijk 36 miljard ton per jaar, dus is het aandeel door de luchtvaart slechts 2,5 %. Toch zullen we er wat aan moeten doen, want als elke sector zo redeneert, hoeft niemand meer iets te doen en dan gaat het niet goed met onze dierbare aarde.
Overigens is de uitstoot weer wel veel als je de CO2 footprint van een verre vliegreis vergelijkt met de uitstoot van een gemiddeld huishouden in een heel jaar. Voor een gezin van 3 personen bedraagt de footprint tussen 9,6 en 10, 5 ton CO2 per jaar. Dat is twee keer de footprint voor één retourvlucht met dit gezin naar Bangkok of evenveel als de footprint voor een trip naar Australië. De uitstoot per persoon per kilometer is ongeveer net zo veel als met één persoon in een kleine auto rijden, maar het zijn vooral de grote afstanden die het enorme verschil maken.
Uitstoot vliegreis compenseren
Omdat het lastig lijkt om kerosine te vervangen door een duurzame brandstof, denkt men vaak dat we de uitstoot maar het beste kunnen compenseren. Compensatie van de uitstoot betekent opslag van CO2, ergens diep onder de grond of in kalk van koraalriffen, of in hout van bomen. Het kan ook door geld te geven aan een of ander duurzaamheidproject waarmee gebruik van fossiele brandstof wordt vervangen door duurzame energie. Lastige rekensommen, maar ik beperk me tot vastleggen van CO2 in bomen.
CO2 vastleggen in bos
Zolang een boom groeit, vindt er inderdaad opslag van CO2 plaats in hout dat we voor het gemak als cellulose beschouwen.
De chemische vergelijking is: 6 CO2 + 6H2O à C6H12O6 + 6 O2
Eén hectare productiebos legt, afhankelijk van de klimaatzone en de boomsoorten, gemiddeld 12 ton CO2 per jaar vast. Wordt er gekapt of gerooid en uitgedund en het hout gebruikt voor meubels, papier, cellulose of direct als brandstof, dan blijft er van die vastlegging echter weinig meer over. Timmerhout blijft wat langer in takt, maar denken we in termijnen van 50 – 100 jaar dan belandt uiteindelijk ook vrijwel al het hout van meubels of bouwhout vroeg of laat in de één of andere vorm in het vuur zodat de reactie in omgekeerde richting verloopt. We kunnen dus stellen dat een productiebos op termijn eigenlijk nauwelijks CO2 vastlegt. Voorwaarde voor vastlegging van CO2 is dus dat het bos niet gerooid of gekapt wordt en ook niet door een bosbrand wordt getroffen.
Er is echter nog een tweede voorwaarde. Indien een bos niet uitgedund wordt en honderden jaren oud wordt, ontstaat er een natuurlijk evenwicht tussen afsterven en verjonging. Oude bomen vallen om en worden verteerd door insecten en schimmels. Net als bij verbranden, komt dan de vastgelegde CO2 weer vrij. Op de lege plekken groeien spontaan weer zaailingen op. Vooral in tropische gebieden gaat die vertering erg snel en blijft er slechts een dun laagje humus op de grond. Bij veroudering van natuurbossen wordt dus steeds minder CO2 vastgelegd. Dat is ook logisch, het is niet te verwachten dat er na 100 jaar 1200 ton CO2 per hectare vastgelegd is. Wat er al in zit, komt echter wel vrij als de bossen gekapt worden om meer cultuurgrond te verkrijgen. Dat betekent dat we ongeveer elke jaar 1/50 deel van het areaal bestaand bos moeten uitbreiden met nieuwe aanplant.
Alleen in moerasbossen ontstaat uit de dode resten een laag veen die door gebrek aan zuurstof onder water geconserveerd blijft. Dergelijke moerasbossen zijn zo’n 300 miljoen jaar geleden de oorsprong geweest van de huidige voorraden veen, bruinkool en steenkool in de bodem. Normale bossen zullen echter slechts gedurende ongeveer 50 tot hooguit 100 jaar na de aanleg CO2 vastleggen.
Hoeveel bos hebben we nodig?
Uitgangspunt is dat we over 10 jaar voldoende bos zouden moeten hebben aangeplant om de CO2 uitstoot van al het vliegverkeer te compenseren. Nu zou daar 75 miljoen ha voor nodig zijn en vanwege de verdubbeling van het vliegverkeer in 10 jaar, zouden we dan 150 miljoen ha nodig hebben. Nu is er veel te weinig bos en neemt het areaal bos zelfs af. Maar laten we aannemen dat we nu met frisse moed beginnen. Dan gaan we dit met elkaar in 10 jaar opbouwen. Dus planten we met elkaar elk jaar 15 miljoen ha nieuw bos aan.
Dit kunnen we vervolgens eerlijk delen over het aantal stoelkilometers. Dat zijn er 8000 miljard per jaar ofwel, bij een gemiddelde vlucht van 2000 km betreft het 4 miljard vluchten. Per gemiddelde vlucht van 2000 km moeten we dus 15 miljoen/4 miljard = 0,00375 ha bos aanplanten en dat doen we met ca 38 boompjes. Volgens Nederlandse maatstaven voor aanplant van bos kost dat ruim €5 per boompje dus moet de prijs voor een gemiddelde vlucht met € 206,25 verhoogd worden.
De prijs voor een verre vlucht van 20.000 km zou dus met € 2062,50 verhoogd moeten worden.
In deze sommen is echter nog geen rekening gehouden met een factor 2 à 3 voor de zogenaamde “radiative forcing”. Doordat er bij luchtvaart ook andere gassen worden uitgestoten dan CO2, zou het totale broeikaseffect 2 à 3 keer sterker zijn dan van CO2 alleen.
KLM adverteert met een retourvlucht van Amsterdam naar Oslo voor €99. Zouden we serieus de kosten voor bosaanplant ter compensatie er aan toevoegen dan wordt de prijs minstens 5 keer zo hoog!
Han Blok