Dit voorjaar was het 50 jaar geleden dat Rachel Carson overleed. Met haar boek 'Silent Spring' (1962) heeft ze een immense invloed uitgeoefend op de wereld in het algemeen en de milieubeweging in het bijzonder. Op grond van haar autoriteit is DDT in bijna de hele wereld verboden (geweest) met honderden miljoenen doden (voornamelijk door malaria en tyfus) als gevolg. En dat terwijl Rachel Carson zelf geen voorstander was voor een totaal verbod op DDT. . .
Je ziet dat wel vaker. Grote denkers zijm meestal aanzienlijk genuanceerder dan hun volgelingen, die in het algemeen het denken overlaten aan hun idool en zelf niet nadenken. Dat lot trof uiteenlopende denkers en wetenschappers als Newton, Adam Smith, Freud, Marx, en nu dus ook weer Rachel Carson.
Wat was haar werkelijke boodschap? Haar werkelijke boodschap was dat we onmiddellijk zouden moeten stoppen met het maar lukraak gebruiken van insecticiden, omdat die stoffen zich dan zouden ophopen in de bodem en in de voedselketen. Bovendien zou hun werking dan verloren gaan doordat de te bestrijden insecten er resistentie tegen zouden ontwikkelen. Bovendien zouden deze praktijken leiden tot een aanzienlijk verlies van onze biodiversiteit, met alle gevaren voor onze voedselvoorziening en onze gezondheid van dien. En daarin had ze natuurlijk gewoon gelijk.
Overigens is DDT nog een van de minst schadelijke van die insecticiden, en het zou dan ook met verstand en met mate kunnen worden gebruikt (zoals we ook met antibiotica zouden moeten omgaan), gecombineerd met andere bestrijdingsmethoden van malaria. Dat nu doen we echter niet. Nog steeds houden organisaties als het World Wildlife Fund, het Environmental Defense Fund, de Pesticide Action network (PAN, waar in Nederland onder meer Milieudefensie lid van is) vast aan het volledig stopzetten van DDT. Ook Greenpeace is nog niet volledig door de bocht. Je moet maar durven om al die doden op je geweten te hebben. . . (maar als je niet nadenkt verstoort het ook je geweten niet!)
Anderzijds gaan we rustig door, onder invloed van lobby's uit de landbouw en vanuit de chemische industrie, met het onverantwoord gebruiken van gifstoffen, zoals legaal als illegaal. Onlangs werden we opgeschrikt doordat het verboden antibioticum furazolidon op grote schaal in het veevoer was terecht gekomen (en overigens werden er toen op economische gronden volstrekt onnodige draconische maatregelen genomen!). En onlangs is bekend geworden dat het overmatig gebruik van neonicotinoïden (waaronder imidacloprid) leidt tot een verarming van de Nederlandse bodem en het oppervlaktewater. Dat heeft weer geleid tot een achteruitgang van de vogelstand - en zal uiteindelijk de voedselproductie bedreigen. Niettemin heeft staatssecretaris Dijksma (PvdA) in april een motie van de kamer waarin een verbod op deze middelen werd bepleit naast zich neergelegd. Een heel aparte manier om de sterfdag van Rachel Carson te gedenken, moet ik zeggen.
Wanneer zullen onze leiders hun verstand gaan gebruiken, in plaats van zich te laten leiden door de korte termijn en allerlei lobby groepen? Waarschijnlijk zal dat pas gebeuren als wij zelf geleerd hebben ondogmatisch te denken, allerlei ideologieën overboord te zetten, en onze waarheden durven op te geven voor een betere. Uit ervaring weet ik dat dit nog een hele klus is.
