Staatsschuld explodeert met meerekenen van klimaatschuld

Miljoenen, miljarden en triljoenen, we kunnen ons er niets bij voorstellen. Juist omdat we voor die grote getallen geen referentiekader hebben, heeft niemand in de gaten dat er mee wordt gesjoemeld. Wat gebeurt er bij voorbeeld als je de klimaatschuld gaat optellen bij de staatsschuld?

Zo las ik dat de Nederlandse staat sinds 1959 €280 miljard heeft verdiend aan de exploitatie van 3,6 triljoen m³ aardgas^. Dat is mooi, maar het zegt me niets. Dat de opbrengst nog nooit zo laag is geweest als in het afgelopen jaar zegt me ook weinig, want de winst is niet gecorrigeerd voor de kosten van schadeherstel in Groningen.

Ergens anders lees ik dat onze staatsschuld sinds 1960 is opgelopen van € 15 naar 466 miljard. Ik wed dat 9 van de 10 mensen op straat niet eens weten hoe groot onze staatsschuld is, maar Dijsselbloem en Rutte zijn er apetrots op dat ze deze opwaartse trend gestopt hebben. Ze hameren er op dat we nog wel erg ons best zullen moeten blijven doen om de opwaartse trend in een neerwaartse om te zetten. Het stoppen of in ieder geval sterk verminderen van die fantastische aardgasopbrengsten doordat Groningen op zijn grondvesten schudt, draagt daar dus niet aan bij.

Toch is er iets niet helemaal pluis bij deze politiek beladen beeldvorming. De opbrengsten uit aardgas zijn namelijk helemaal niet zo hoog als je daar behalve de kosten voor aardbevingsschade ook nog de sociale kosten voor koolstof van aftrekt. Deze SCC (Social Cost of Carbon, niet te verwarren met CCS Carbon Capture and Storage) zijn ook nooit betaald. Er is zelfs nooit een rekening voor ingediend. De kosten bestaan uit klimaatschade en andere schade door de emissie van CO2 en de meeste kosten komen pas in de nabije toekomst en worden dan waarschijnlijk niet eens gekoppeld aan CO2 of klimaat. Hoe hoog die kosten zijn is moeilijk te zeggen. Welke schade neem je wel en niet mee? Hoe hoog zijn de kosten van schades die zich pas over een tiental jaren manifesteren? Hoe calculeer je de rentes voor kosten die zich pas over 30 jaar voordoen in een huidig tarief?

In Carbonbrief.org Q&A The Social Costs of Carbon, worden diverse calculaties besproken. Ook een EPA studie geeft diverse overwegingen. Het is allemaal veel te ingewikkeld voor een normaal mens, laat staan voor een politicus. Een heel andere benadering gaat uit van de kosten om te zorgen dat CO2 niet meer naar de atmosfeer gaat. Door het zogenaamde CCS kan CO2 uit het rookgas verwijderd worden en diep onder de grond worden opgeslagen. Het global CCS institute (http://hub.globalccsinstitute.com/costs-ccs-other-low-carbon-technologies-united-states-2015-update.pd) komt voor een kolencentrale met CCS uit tussen US$ 48 en 109 per ton CO2 en voor een gasgestookte centrale tussen US$ 54 en 70. Een bedrag van €40 voor de SCC per ton CO2 via de verschillende benaderingen lijkt dus een reële schatting.

Pas ik dit getal toe op de hoeveelheid aardgas die we sinds 1959 verstookt hebben, dan kom ik uit op € 276 miljard. Met andere worden de staat heeft €280 miljard verdiend, maar heeft een openstaande rekening van € 276 miljard vanwege SCC bij de generatie na ons gelegd. Eigenlijk is onze staatsschuld dus geen € 466 miljard maar 466 + 276 = €742 miljard!

Dan heb ik het alleen nog over aardgas. Rekenen we de geaccumuleerde emissie door alle andere fossiele brandstoffen mee, dan wordt het aandeel SCC schuld nog ruim 3 keer zo hoog en de totale staatsschuld €1.377 miljard. Dat we de opgaande trend hebben gestopt vanwege een begrotingsoverschot van € 3 miljard is ook niet echt waar want de CO2 emissie gaat nog steeds door. Jaarlijks levert dat een toename van het SCC aandeel in de staatschuld met € 6,6 miljard.

Natuurlijk zijn wij niet het enige land dat een enorme SCC schuld naar de toekomst heeft doorgeschoven. De acht grootste CO2 producenten, VS, EU, China, Rus Fed, Japan, India, Canada en Ukraïne hebben bij elkaar tussen 1979 en 2013 zo’n 880 gigaton CO2 in de atmosfeer gebracht. Dit is bijna net zo veel als de gehele globale uitstoot en deze in de atmosfeer opgehoopte hoeveelheid vertegenwoordigt een SCC schuld van € 35 triljoen (Een triljoen is 1000 miljard).

Om te kunnen beoordelen of dat veel is moet je het ergens mee vergelijken. Vaak wordt de staatsschuld gerelateerd aan het Bruto Binnenlands Product (BBP). Als de schuld minder dan 60 % is van het BBP, vinden economen dat niet te veel. Nederland komt dit jaar met hangen en wurgen op die 60%. Voor heel de EU ligt het in de buurt van 80 % en voor landen zoals Japan en Griekenland is het meer dan 200 %. Dan maakt men zich grote zorgen.

Nemen we de SCC schuld er bij dan komt Nederland op 180 %. Maar dat is nog niet alles. In mijn column “Evolutie van het geluk 1” beschreef ik dat het BBP heel veel posten bevat die eigenlijk milieuschade betreffen. Eigenlijk heeft men een deel van de SCC dus al overgeheveld naar het BBP. Zo kun je de verhouding Staatsschuld/BBP lekker laag houden zonder dat iemand merkt dat er mee gesjoemeld is.

Natuurlijk is alles relatief, maar bij grote getallen ontgaat ons dat. Uitgedrukt in triljoenen wordt het al een stuk gemakkelijker te bevatten. Zo is de globale SCC schuld van 35 triljoen twee keer zoveel als de globale kosten van de rampzalige economische crisis van 2008. De globale SCC schuld neemt elk jaar nog verder toe met ruim € 1,4 triljoen omdat de wereld elk jaar nog zo’n 0,036 triljoen ton CO2 aan de atmosfeer toevoegt. We zouden daar eigenlijk onmiddellijk mee moeten stoppen. Dan moeten we echter wel de kolen, gas en olie industrie opofferen en stilleggen en deze vertegenwoordigt wereldwijd een waarde van € 7,5 triljoen. Bovendien lopen we dan inkomsten uit kolen, olie en gas mis. Voor de komende 25 jaar wordt dat geschat op zo’n €20 triljoen (blogs.worldbank.org/climatechange/carbon-bubbles-stranded-assets) en dat is bij elkaar nog minder dan de verdere accumulatie van SCC schuld over die periode.

Ik hoop dat Jesse Klaver deze relativerende getallen inbrengt in het beraad over een nieuw kabinet, maar vrees dat ze weggewuifd zullen worden. Want zoals u ziet is het heel lucratief allerlei kosten voor milieuschade in het BBP op te nemen en om de SCC à €40 per ton CO2 voor toekomstige schade maar niet toe te passen op de economische staatsbalansen. Omdat Rutte en Dijsselbloem zo hameren op het terugbrengen van de staatsschuld en daarmee onsterfelijke roem willen verwerven, moeten zij dus net doen alsof SCC niet bestaat. Na ons de zondvloed.

Han Blok