Duurzaamnieuws publiceert regelmatig over de controverse tussen de agrofood industrie en de beweging voor duurzaam en gezond voedsel. Van Marcel Schuttelaar ontvingen we een column die in deze discussie niet onbelicht kan blijven; zijn bureau adviseert verschillende partijen in de foodsector inzake duurzaamheid en communicatie en hij is zeer goed ingevoerd in de materie.
We publiceren zijn column onverkort, gevolgd door een eerste reactie van hoofdredacteur Peter van Vliet. Wat vinden jullie als lezers? Reageer en doe mee aan deze discussie!
Voedselakkoord tussen zin en onzin
Het leven gaat soms wel erg snel. In de zomer kwamen een 15 tal leiders uit de foodwereld tot de conclusie dat er dringend behoefte is aan een helder punt op de horizon. Waar moeten we de komende jaren rekening mee houden bij het produceren, verkopen en leveren van gezond en duurzaam voedsel? Welke rol moet de overheid gaan spelen om goed eten voor alle consumenten, dus ook de lagere inkomens, tot standaard te maken? En hoe te voorkomen dat sommige bedrijven vals concurreren door er een zootje van te maken.
In een eerdere column suggereerde ik dat een voedselakkoord, in navolging van het energieakkoord, richtinggevend zou kunnen zijn. Met daarbij ook een rol voor de overheid om naleving van zo’n akkoord te faciliteren. Sinds kort verkondigen tal van food- en duurzaamheidsleiders dat zo’n akkoord nodig is. Bijvoorbeeld op de bonte hoeveelheid foodevents die dit najaar georkestreerd staan. Deze maand minstens elke dag één.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan als ondersteunend lid. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
De afgelopen maanden heb ik nogal wat events bezocht. Zo ook de CEO-convention en Springtij. In beide figureerde Wubbo Ockels. In zijn strijd tegen kanker plaatste Wubbo de metafoor van zijn strijd tegen de kanker van de aarde. Centraal stond daarin zijn zoektocht naar duurzaamheid en dus naar echt gezond eten. Het gebeurt niet zo vaak dat een spreker mensen diep treft. Maar op beide meetings hield menigeen de ogen niet droog.
Nou ben ik niet zo makkelijk te ‘raken’ dus bleef ik me afvragen wat er nu precies gebeurde. Het ging duidelijk om meer dan een authentiek verhaal van een man die strijdt om te overleven. Ik zag dat er bij vele aanwezigen onderhuids een gevoelige snaar werd geraakt. Een soort verborgen hotspot van de huidige tijdsgeest en dan natuurlijk vooral van de wat oudere generatie. De angst voor ziekte, de herkenbaarheid van de ellende gezien in de eigen omgeving. De vrees dat ons huidige voedsel de schuld is van een groot deel van de kankersterfte. Die onzekerheid is kennelijk diepgeworteld en verklaart veel van de huidige foodhype.
Foodfetisjisme
Ik heb het dan ook nog niet zo gek meegemaakt. Het is collectief tot de Nederlandse media, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties doorgedrongen dat de producenten van dit voedsel, de agrofood sector, een unieke positie hebben. Nationaal en mondiaal. En tegelijkertijd is het vertrouwen van de consument in grote delen van die sector tot onder het nulpunt gedaald. Zo ongeveer in lijn met de stemming over de politiek.
En net zo versnipperd als het politieke landschap geldt dat nu ook voor het foodfetisjisme. Van CEO tot buurvrouw, ik zie tot mijn verbijstering dat er tientallen wegen ingeslagen worden die kennelijk leiden naar echt gezond en goed eten. Geen brood, geen melk, geen vlees, geen pasta’s, geen suiker, geen fris, niets niet-biologisch…, de jaren 60 zijn weer terug. Alleen nu op grotere schaal. In de zoektocht naar echte gezondheid wordt een eigen koers in het doolhof van food-informatie gezocht.
En tot nieuw geloof bestempeld. Onder leiding van tal van nieuwe foodgoeroes die daar vervolgens weer hun boterham van maken. In onze geseculariseerde samenleving is er kennelijk royaal ruimte voor nieuwe religies. Dit heeft het gevaar dat we ons storten op de meest bizarre oplossingsrichtingen en de grote vraagstukken over het hoofd zien. Het gaat vaak om simpele vraagstellingen.
Gezond voedsel
Hoe krijgen we de groenteconsumptie weer omhoog? Die gaat immers, jaar in jaar uit, gewoon omlaag. Voorlichting of geen voorlichting. Hoe zorgen we ervoor dat kinderen niet teveel wennen aan zoet? Hoe zorgen we ervoor dat we wat gevarieerder gaan eten, dus niet elke dag vlees? En niet meer calorieën dan we dagelijks verbranden? En hoe zorgen we ervoor dat gezond eten betaalbaar is voor iedere consument en dat elke speler in de keten toch een faire prijs krijgt?
Probleem is dat alhoewel die vragen gênant simpel zijn, effectieve beantwoording daarvan wat minder eenvoudig is. Dat is niet te bereiken met cult-achtige hypes, maar slechts met langdurige gefocuste interventies. En die zijn in de regel wat minder mediageniek en worden dus vaak ‘overgeslagen’.
Ook de duurzaamheidsbeweging heeft zich sinds enkele jaren intensief op het thema gezond voedsel gestort. Positief is dat dit leidt tot veel elan en geweldige lokale initiatieven. Volop aandacht voor vers en natuurlijk eten. Voor de kracht van plantaardig. En voor voedsel dichter bij de consument. Complicatie is wel dat gezond eten daarmee bijna een soort maatschappelijke identiteit geworden is. Zoiets als je vleesliefhebber bent, ben je vast ook te dik en is dit uiteindelijk je eigen schuld. Groen Gezond kan ook elitaire trekjes krijgen.
Voedselakkoord
Kortom, ik stel voor dat we ons in eerste instantie vooral richten op het gezonder maken van ons voedsel. Voor alle inkomensklassen en dus voor alle burgers!! Daar halen we dan en passent ook de meest onduurzame kantjes van af. Dat regelen we dus in een keer.
Laten de agrofoodsector en maatschappelijke organisaties daar een deal –inclusief spelregels- over maken. Gesteund door de overheid. Die om te beginnen overigens eerst fors moet investeren in het weer op kracht krijgen van de NVWA. Te starten met extra menskracht en voldoende geld om de ICT van die club weer werkend te krijgen. 25 miljoen euro per jaar extra, s.v.p. Want je moet als overheid toch enigszins kunnen registreren of een bedrijf zich netjes en volgens de nieuwe deal gedraagt. En er een beetje gevoel voor hebben of de nieuwe spelregels het resultaat zijn van hype-achtige onzin of de basis vormen voor bewezen en broodnodige verbeteringsacties. Tijd dus voor een voedselakkoord, maar hou het simpel, zou ik zeggen.
Peter van Vliet reageert:
Beste Marcel, een voedselakkoord met alle partijen om tafel wordt al snel een fut- en kleurloos document waar de maatschappij niet wijzer of groener van wordt. Zie het recente energieakkoord. Tegengestelde belangen heffen elkaar in een gewichtloos evenwicht op.
Dat je de maatschappelijke stroming die met reden zoekt naar duurzamer en gezondere voeding alvast wegzet als hype en fetisjisme is een aardige voorbereiding op het neutraliseren er van in zo’n akkoord.
Ik onderschrijf echter de noodzaak van een langdurige en gerichte interventie. ‘Complicatie is wel dat gezond eten daarmee bijna een soort maatschappelijke identiteit geworden is.’ schrijf je.
De echte complicatie is volgens mij dat de foodindustrie via jarenlange communicatie en reclame voor ongezond junkfood het beeld heeft neergezet dat de consumptie ervan leidt tot een maatschappelijk wenselijke identiteit; de Big Mac als symbool van succes en welvaart. Daar kan zelfs Popeye niet tegenop, die zo’n tachtig jaar geleden als populaire, gespierde tekenfilm-marinier, de spinazieconsumptie in de VS met zo’n dertig procent omhoog joeg.
Zie ook de kracht van de reclame in opkomende economieën: het eerste wat veel mensen doen als ze een paar centen hebben verdiend, is een Big Mac en een flesje Coca Cola kopen (McDonalds en Coca Cola zijn vaak de eerste westerse adverteerders in die landen). Kijk mij, nu ben ik rijk! Om in no time ook te dik te worden (ook een teken van welvaart in veel culturen, dus met een versterkend effect).
Communicatie werkt; het is maar wat je communiceert.
‘Kortom, ik stel voor dat we ons in eerste instantie vooral richten op het gezonder maken van ons voedsel. Voor alle inkomensklassen en dus voor alle burgers!! Daar halen we dan en passent ook de meest onduurzame kantjes van af. Dat regelen we dus in een keer.’ zeg je verder.
Waarom draai je de zaken om? Duurzame en biologische voeding is per definitie gezonder. Precies door het wegzetten van de duurzaamheidbeweging als cult, hype en fetisjisme creëer je het frame waarin de industrie uiteindelijk voorlopig niets hoeft te doen. Immers: als de argumenten van die duurzaamheidfreaks niet van toepassing zijn, doen we het als industrie eigenlijk best goed…Vervolgens schuif je de NVWA de rol toe om echt duurzame ontwikkelingen zolang mogelijk tegen te houden, analoog aan het proces in de duurzame energie.
Leve de vrije markt. En wanneer die een kant op gaat die ons belang niet dient, stoppen we de boel af met een akkoord. Dat vind ik de onzin er van.
