Waar gaat dit over:
Veel chemische, CZS-actieve stoffen die in de natuur voorkomen, maar ook in medicijnen en voeding, kunnen via de bloedbaan in de hersenen terechtkomen en zo via het centraal zenuwstelsel gedrag en lichaamsfuncties beïnvloeden.
Waarom wil je dit lezen:
Wanneer deze stoffen de hersenwerking veranderen, heeft dat gevolgen voor het gedrag en belangrijke lichaamsfuncties van mensen, zowel positief als negatief. Ze kunnen zelfs als wapen worden gebruikt.
Wat zijn CZS-actieve stoffen?
CZS (Centraal Zenuw Stelsel of in het Engels CNS, central nervous system) actieve stoffen beïnvloeden het functioneren van de hersenen en het ruggenmerg. Artsen gebruiken ze bijvoorbeeld om pijn te bestrijden of psychische aandoeningen te behandelen. Maar dezelfde kennis kan ook worden ingezet om mensen te verlammen, verwarren of uitschakelen – en dat maakt ze riskant.
In voeding en medicijn
Natuurlijke producten, zoals plantenextracten en kruiden, worden wereldwijd steeds vaker gebruikt vanwege hun mogelijke genezende werking op het centrale zenuwstelsel (CZS). Zo lijkt het sap van açaibessen de schade bij Parkinson te kunnen vertragen, en ashwagandha, een plant uit de Ayurvedische geneeskunde, zou helpen bij de herstellende groei van zenuwcellen die zijn aangetast door Alzheimerachtige processen.
Toch blijkt uit nieuw onderzoek dat dit soort stoffen ook risico’s met zich meebrengen. Wetenschappers testten honderden natuurlijke bestanddelen om te zien of ze de bloed-hersenbarrière kunnen passeren, een natuurlijke filter die het brein beschermt tegen schadelijke stoffen. Van de geteste stoffen kon 40% (255 stoffen) dit daadwerkelijk, wat belangrijk is voor hun mogelijke werking als medicijn, maar ook voor hun risico’s.
Zo kunnen veelgebruikte stoffen in voedingsmiddelen en cosmetica, waaronder ook bekende hormoonverstoorders, mogelijk een onderschatte invloed hebben op het centrale zenuwstelsel (CZS) en zouden daarom systematischer onderzocht zouden moeten worden.
Daarna onderzochten de onderzoekers of deze stoffen toxisch, schadelijk zijn voor zenuwcellen. Ongeveer 35 procent bleek de groei van zenuwuitlopers te remmen, een teken van mogelijke neurotoxiciteit.
CZS-actieve stoffen als wapen
Twee Britse wetenschappers, Michael Crowley and Malcolm Dando van Bradford University, waarschuwen in een nieuw boek dat nieuwe ontwikkelingen in de neurowetenschap, farmacologie en kunstmatige intelligentie kunnen leiden tot het ontstaan van zogeheten “hersenwapens”: CZS-actieve middelen die bewustzijn, gedrag of herinneringen kunnen beïnvloeden.
Denk daarbij aan uitschakelende middelen die iemand tijdelijk buiten gevecht stellen zonder blijvende schade, zoals sommige opioïden (bijvoorbeeld fentanyl). Of aan chemische wapens die ernstige schade of de dood kunnen veroorzaken door de werking van zenuwen te ontregelen of uit te schakelen.
Geen science fiction
Volgens de onderzoekers is dit geen sciencefiction meer. Ze wijzen op het beruchte voorbeeld van Moskou in 2002, waar Russische troepen fentanylderivaten gebruikten om een gijzeling te beëindigen, waarbij meer dan 120 gijzelaars omkwamen. Sindsdien is de technologie veel verfijnder geworden, waardoor het risico op misbruik door staten groeit.
Het gebruik van dit soort stoffen is streng verboden onder het Verdrag inzake chemische wapens (CWC). Staten mogen ze niet ontwikkelen of opslaan voor militaire doeleinden. De regels benadrukken dat zelfs gebruik door politie of veiligheidstroepen grote ethische risico’s met zich meebrengt. Maar de risico’s nemen verder toe naarmate staten zich niet langer aan ethische regels of wettelijke verdragen houden.
De oproep legt een urgent ethisch en veiligheidsprobleem bloot: de grens tussen medische vooruitgang en militair misbruik van hersenwetenschap vervaagt, terwijl internationale regels achterblijven en steeds minder worden gevolgd.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
