De markt lost alle problemen op. Daar zijn neoliberale economen van overtuigd. Maar de praktijk laat iets anders zien. Nu weer in de energietransitie. Door toenemend aanbod van aardmetalen zoals lithium en kobalt dalen de prijzen. Goed nieuws, zou je zeggen. Maar het houdt de energietransitie juist tegen, in plaats van deze te versnellen. Het geld gaat naar de aandeelhouders, in plaats van naar investeringen.
Verzekeraar Allianz Trade onderzocht de markt voor aardmetalen, die noodzakelijk zijn in alle onderdelen voor de elektrificatie in de energietransitie, zoals zoals batterijen, windturbines en elektrische voertuigen. In het rapport waarschuwt de organisatie dat de recente prijsdalingen van kritische metalen zoals lithium, kobalt en nikkel de wereldwijde energietransitie bemoeilijken. De dalende prijzen zorgen voor onzekerheid en ontmoedigen investeringen in duurzame energie. Dit is vooral een probleem voor Europa, dat ook voor deze metalen juist minder afhankelijk wil worden van landen als China.
De hoofdpunten uit het rapport
Hoewel de vraag naar metalen de pan uit rijst, maken onzekerheid, prijsvolatiliteit en CAPEX-behoeften bedrijven erg voorzichtig. Volgens het International Energy Associations (IEA) kan de vraag naar metalen verdubbelen of zelfs verdrievoudigen. Maar de toename van het aanbod zorgt juist voor daling van de lithiumprijzen, met 85%, terwijl het aanbod sinds 2021 met 70% is toegenomen. Volatiele grondstoffenprijzen en onzekerheden rond beleid en regelgeving hebben bedrijven voorzichtig gemaakt om grote investeringen te doen. In plaats daarvan verhogen bedrijven in de sector hun uitkeringen aan aandeelhouders verder: In 2023 waren de dividenden en aandeleninkopen bijna vier keer zo hoog als in 2015.
Speculatief gedrag neemt toe en voedt zeepbellen. Uit de analyse blijkt dat de speculatie op een aantal metalen is toegenomen. Sinds 2022 ligt de speculatie-index voor koper gemiddeld 30% hoger dan tussen 2006-2019. Speculatie blijft ook hoog voor kobalt, terwijl het voor lithium is gedaald omdat de prijzen onlangs zijn gedaald.
Doorlooptijden in de mijnbouw worden langer. Sommige metalen dreigen in een bevoorradingsgat te vallen, wat meer investeringen in exploratie en de ontwikkeling van nieuwe capaciteiten zal vereisen. In 2023 zijn de exploratiebudgetten met 3% gedaald ten opzichte van het hoogste niveau in 2022. Er wordt niet verwacht dat deze budgetten substantieel zullen stijgen, wat de sector op de langere termijn zou kunnen belemmeren. Doorlooptijden in de mijnbouw zijn nu bijna 18 jaar voor recent geopende mijnen, tegenover 13 jaar voor mijnen die tussen 2005 en 2009 werden geopend.
Allianz Trade vergelijkt de situatie met de olieafhankelijkheid en waarschuwt voor de mogelijke vorming van een kartel voor metalen, wat de Europese Unie kwetsbaar maakt voor manipulatie. Brussel wordt aangespoord om allianties met mineraalrijke landen te sluiten en recycling te bevorderen.
Een saillante bijkomstigheid doet zich voor rond de grooste Europese lithiumreserve in Servië. Die zou kunnen helpen om het aanbod te verruimen en de onafhankelijkheid voor de EU van China te verminderen.
Meer controverse
Maar dat kan wel eens tegenovergesteld uitpakken wanneer je ook meeneemt dat Servië en China onlangs een overeenkomst hebben gesloten om ‘een gezamenlijke toekomst’ in te gaan. Terwijl Servië ook lid van de EU wil worden… Kort geleden nog waren er grote protesten in Belgrado tegen de ontginning van de mijn. Die hebben volgens bronnen een dubbele achtergrond. Ze zijn gericht tegen de ontginning van het lithium, wat lokaal het milieu en de agrarische infrastructuur zou vernietigen, maar ook tegen de ultrarechtse, Moskou en Peking gezinde regering. En om het plaatje kompleet te maken: de grootste aandeelhouder van het mijnbouwbedrijf dat het lithium moet ontginnen in Servië, Rio Tinto, is een Chinees staatsbedrijf.
Onder aan de streep blijkt de markt niet te werken, staat de politiek in de weg en wegen lokale belangen zwaarder dan het globale klimaat. Wie een oplossing weet mag het zeggen.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
