Via de redactie ontving ik een vraag gesteld door een trouwe lezer over de meest effectieve besteding van enig spaargeld om daarmee bij te dragen aan het bestrijden van de klimaatverandering. De vragensteller noemt als voorbeeld een bedrag van €10.000.
Ik zou de vraag simpel kunnen beantwoorden met een lijstje investeringskosten voor diverse maatregelen per ton jaarlijks minder uitgestoten CO2. Maak ik de vraag echter wat ruimer zoals “Kan het klimaat met geld gered worden?” of “Wat kost het om het klimaat te redden? ” Dan wordt het antwoord een stuk moeilijker te geven.
Laat ik beginnen met het moeilijkste. Niemand weet of we de klimaatverandering überhaupt nog kunnen tegengaan, laat staan dat dit met geld kan. De pessimisten van Arctic news denken bijvoorbeeld dat we al over het tipping point heen zijn en dat we ten gevolge van onvermijdelijke methaan erupties uit de Arctische zee in 2026 met z’n allen de pijp uitgaan. Die weblog moet je dus maar beter niet lezen voor het slapen gaan. De optimist Jelmer Mommers ziet in zijn boek “Hoe gaan we dit uitleggen” nog wel kansen voor een scenario waarin we unaniem en wereldwijd dermate drastische maatregelen treffen dat we het tij nog kunnen keren. “Het kan nog als….”
Draagvlak niet denderend
Maar dat “als” betreft een wereldomvattende rigoureuze gedrags- en mentaliteitsverandering en een complete omschakeling van de economie. De kans daarop acht ik zeer gering. Zelfs in het rijke Nederland waar we best een veer zouden kunnen laten, zal dat niet gebeuren. Behalve “Het is al te laat” en “Het kan nog als..” meent Diederik Samson dat we ons helemaal niet hoeven te haasten met het aanschaffen van alternatieven voor de gas CV ketel. Waarschijnlijk zegt hij dat in verband met het draagvlak voor het klimaatakkoord. Dat draagvlak is al niet denderend en zou nog kleiner worden als we het doemdenken de vrije loop laten. Ongeveer 25 % van de volksvertegenwoordigers in 1e en 2e kamer (PVV en FVD) is sowieso tegen elke klimaatmaatregel en een andere 25 % (VVD en CDA) wil wel gewoon blijven BBQ-en en vindt het belangrijker dat Schiphol blijft groeien. Het draagvlak zou groter worden als we rustig de tijd nemen.
Op grond van mijn ervaring met energiecoöperaties weet ik dat ondanks de sterke opkomst van honderden lokale coöperaties minder dan 1 % van de Nederlandse bevolking bereid is met een paar honderd Euro te investeren in een collectief zonnepark of windpark. De rest is te druk met het nastreven van een prettig leven en schaft liever een airco aan of verbouwt de keuken met een lux kookeiland.
Volgens Peter van Vliet “begint het klimaat te bijten” maar ik vrees dat het draagvlak voor drastisch investeren ter vermindering van CO2 uitstoot ondanks de hittegolf en de droogte niet zo erg veel groter zal worden.
Geweten sussen
Met een bedrag van €10.000 dat de vragensteller als voorbeeld noemt, kun je natuurlijk wel wat doen, al was het maar om je eigen geweten te sussen. Het effect op het klimaat zal daarmee echter niet groot zijn. Zelfs als alle 7,8 miljoen gezinnen in Nederland een investering van €50.000 zouden opbrengen om hun CO2 uitstoot tot 0 terug te brengen, dus als onze burgers in totaal € 390 miljard investeren, komen we er niet omdat alleen de emissie van de Nederlandse huishoudens maar een fractie is van de totale Nederlandse emissie.
Alle bedrijven en overheidsdiensten, spoorwegen, vliegtuigen, bussen, vrachtauto’s, schepen en de veestapel bij elkaar leveren een bijdrage aan de CO2 uitstoot. Uitgesmeerd over de 7,8 miljoen huishoudens is dat 17 ton bovenop de 9 ton van het gemiddelde huishouden zelf. Dat alle gezinnen €50.000 willen investeren om het huishouden CO2 neutraal te maken is natuurlijk een illusie, maar zelfs dan zijn het peanuts in vergelijking met wat echt nodig is.
Wat de grote omwenteling die nodig is om het klimaat te redden echt kost, is niet zo eenvoudig te becijferen.
Stoppen met vliegen en stoppen met vlees eten, kost niets, maar gaat in tegen de belangen van de getroffen sectoren. Met de overstap naar een elektrische auto ben je op termijn goedkoper uit, maar het gaat ten koste van de hele sector die nog op verbrandingsmotoren is ingesteld. BMW en Mercedes zitten nu al in de piepzak. Het gaat ook ten koste van de olie-industrie, de oliecontainerschepen en de terminals zoals in Rotterdam. Het stoppen met aardgasgebruik gaat ten koste van de opbrengsten uit de Groningse gasbel. Ga ik op grond van mijn eigen investeringen uit van €2500 investering voor elke ton per jaar vermindering van de CO2 uitstoot dan hebben we met 160 miljoen ton voor de huidige emissie, nog 400 miljard nodig. De komende 20 jaar zal Nederland als geheel (overheid, industrie en particulier) dan elk jaar een kleine 20 miljard moeten investeren om op alle fronten te verduurzamen. Dat lijkt veel maar vergeleken met de totale kosten van €30 miljard die we volgens Thalia Verkade elk jaar aan het wegverkeer besteden, zonder dat we er één file mee oplossen, valt het mee. Trouwens we vinden het ook heel gewoon elk jaar ruim 10 miljard aan defensie uit te geven zonder dat we daar één Russische hacker of andere cybercrimineel mee kunnen tegenhouden.
Tegenover een heleboel moeilijk in te schatten kosten staan trouwens ook besparingen. Alleen al het stoppen van de import van olie zou ons land jaarlijks €24 miljard aan besparingen opleveren. Volgens het WHO zijn de kosten voor gezondheidsschade ten gevolge van luchtvervuiling nu al 4 % van het BNP. Voor Nederland zou dat €30 miljard per jaar betekenen. Kortom de besparingen die het oplevert als we stoppen met fossiele brandstoffen zijn beduidend groter dan de kosten voor verduurzaming.
Chaos
Maar er zijn ook heel moeilijk te voorspellen kosten. Wat het kost als èn de olie- en de gasindustrie èn de auto-industrie in elkaar klappen weet ik niet, maar zeker is dat het een economische crisis zou veroorzaken. Als dan ook alle van gas- en olie-export afhankelijke landen zoals Rusland, Nigeria, Saoedi Arabië, en Iran samen met de steenkool exporterende landen zoals Rusland, Zuid Afrika, Indonesië, India, Australië in de financiële problemen komen, zal de chaos in de wereldeconomie compleet zijn. Eerlijk gezegd is dat scenario volgens mij het enige realistische scenario waarbij de CO2 en methaan uitstoot zo drastisch omlaag zullen gaan dat de klimaatverandering er nog door kan worden getemperd. Diederik Samson heeft gelijk, als het volk de realiteit onder ogen zou zien, bestaat de kans dat we maar helemaal niets meer doen, omdat het toch geen zin meer heeft.
Het positieve verhaal is dat je met wat spaargeld wel degelijk heel veel kunt doen. Sterker nog, je kunt heel veel doen zonder dat het een rooie cent kost. Zelf heb ik in de afgelopen jaren bij elkaar bijna €38.000 geïnvesteerd om de CO2 emissie van ons huishouden van 18,4 naar 3 ton per jaar terug te brengen. Dat betreft 36 PV panelen, diverse isolaties, LED lampjes overal, een warmtepomp en meerkosten voor een elektrische auto. Het betreft dus ruim €2500 investering per jaarlijks minder uitgestoten ton CO2. Dit levert mij na afschrijvingskosten een jaarlijkse besparing van energiekosten op van €3,383. Dus de investeringen hebben een financieel rendement van 8,9 %. Had ik dat geld op de bank laten staan, dan had het hoogstens 1 % rente opgebracht. Het heeft me dus eigenlijk niets gekost. (Per ton minder CO2 uitstoot bedroeg de investering voor de PV installatie €2000, voor de Warmtepomp €1700 en voor e elektrische auto €3600)
Maar natuurlijk heeft niet iedereen zo’n riant inkomen dat hij geld over houdt om op de spaarbank te zetten. Overigens heb ik er samen met mijn vrouw ook 40 jaar voor nodig gehad om dat spaarpotje te vullen. De meeste mensen steken zich echter tot over de oren in de schulden om zo luxe mogelijk te leven, niet beseffend dat ze daarmee bakken vol met geld naar de bank en de fiscus brengen. Dat kan ook anders.
Huurders compenseren
Voor huurwoningen kunnen de woningcorporaties en andere verhuurders de benodigde investeringen doen waarbij een huurverhoging voor de huurder gecompenseerd kan worden door de besparingen. Van de 7.8 miljoen woningen In Nederland is ruim de helft (4.2 miljoen) een koopwoning. De totale hypotheekschuld is tegenwoordig 650 miljard en gemiddeld €185.000 per woning. In totaal brengen alle Nederlandse huizenbezitters dus jaarlijks ruim € 16 miljard rente naar de bank. Als je een huis hebt gekocht en de hypotheekschuld van bijvoorbeeld €200.000 niet over 30 jaar aflost maar over 15 jaar, bespaar je daarmee de € 38.000. Dus in plaats van de bank te spekken, kun je het investeren in verduurzaming.
Behalve de bank te spekken draagt een gemiddeld huishouden voor de 9 ton CO2 uitstoot ook €2.340 per jaar af aan de staat in de vorm van energiebelastingen. Dat is voor heel Nederland een bedrag van 18 miljard.
Eigenlijk is de conclusie dat de vermindering van de CO2 uitstoot helemaal niets hoeft te kosten. Het probleem zit het hem niet in het geld en niet in de techniek, maar in de mentaliteit. De meeste mensen betalen liever elk jaar rente voor een hypotheekschuld en heel veel energiebelasting dan dat ze een potje vormen om éénmalig te investeren.
Behalve in verduurzaming van je eigen huis, kun je ook met aandelen investeren in zonneparken of windparken of in de aanleg van bossen. Het is verleidelijk de keus te laten afhangen van de hoeveelheid minder CO2 uitstoot per Euro, maar er zitten meer kanten aan de keus. In een artikel van Michael Bernard komt hij tot de conclusie dat je per hectare grond het beste in windmolens kunt investeren. Een windpark ter vervanging van kolencentrales levert per hectare en per jaar ruim 8 keer zo veel CO2 besparing als een bos kan vastleggen. Bovendien is de grond onder een windpark nog voor andere functies te gebruiken.
Bomen planten
Bosaanplant is met €30 per ton vastgelegde CO2 per jaar weliswaar goedkoper, dan de €2000 investering per ton minder uitgestoten CO2 per jaar voor PV panelen (tps:https://www.duurzaamnieuws.nl/heeft-nederland-een-toekomst-als-bosland/) of voor de investering van €2400 per ton CO2/j voor windparken, maar het vastleggen van CO2 in bos is slechts tijdelijk en omdat het volk kiest voor huizen, wegen, gras en koeien, is de benodigde ruimte er gewoon niet en speelt dat geld geen rol.
Een ander interessant alternatief is de Carbonkiller. Daarmee koop je ETS emissierechten op voor iets minder dan €30 per ton CO2. Het levert je geen besparing van energielasten en geen rente op een investering maar ontneemt de grote industrie de mogelijkheid om voor dit belachelijk lage bedrag door te gaan met CO2 uitstoten.
Ook bij de keus tussen windparken of zonneparken is het geld niet doorslaggevend, maar de ruimtelijke inpassing, de bezwaarprocedures en de snelheid van realisatie in verband met bestemmingsplannen, stroperige gemeentebesturen en slaperige netbeheerders.
Als conclusie zou ik met Ollie B Bommel willen stellen dat geld geen rol speelt. De leefbaarheid van de aarde bewaren zou ons veel meer waard moeten zijn dan de kosten die we moeten maken om te redden wat er te redden valt. Helaas zijn de belangen van allerlei sectoren om op korte termijn door te gaan met de vernietiging van het leven op aarde zo groot dat we die drastische omschakeling echt niet snel zullen meemaken. Daarom is het des te belangrijker dat ieder individu gewoon doet wat hij kan, zodat je alle boze Greta’s en andere gedupeerde kinderen later kan vertellen dat het niet aan jouw heeft gelegen.
Han Blok
