Terwijl de gevolgen van klimaatverandering de aankomende president van de Verenigde Staten vol in het gezicht slaan blijft hij die ontkennen. Ondertussen is de opwarming de kritische grens van 1,5 graad voor het eerste volle jaar gepasseerd en nemen de politieke ontwikkelingen gevaarlijke vormen aan, mede gedreven door de winst van klimaatverandering. Het begrip crisis heeft een superlatief nodig.
Het heetste jaar ooit slaat niet alleen meer op het klimaat. Ook de politiek heeft vlam gevat op een schaal die alleen onze voorouders hebben gezien. En die twee hebben met elkaar te maken: er is een strijd ontbrand om de winst van klimaatverandering.
Winst van klimaatverandering?
Voor landen als Canada en Rusland betekent een warmer klimaat niet alleen ellende. In beide landen komen met het oplopen van de temperatuur ook grote nieuwe gebieden beschikbaar voor landbouw. Door het smelten van het Noordpoolijs komen daar, en ook in en rond Groenland, noordelijke vaarroutes en lokaties voor het winnen van olie en voor mijnbouw van kritische mineralen en metalen beschikbaar. En ook China wil daar van profiteren.
Niet voor niets staan juist die landen in het brandpunt van de belangstelling van de komende leider van wat zich het sterkste land van de planeet noemt, de Verenigde Staten van Amerika.
De VS zijn voor maar liefst 60% van hun ruwe olie import afhankelijk van Canada; het is hun grootste buitenlandse leverancier. Maar ook in het streven naar voedselzekerheid is het land belangrijk. De landbouw in de VS heeft al flink last van het warmere klimaat. Droogte en extreem weer zorgen regelmatig voor stevige schade en die wordt naar verwachting alleen maar groter. Daar staat tegenover dat in Canada nieuwe gebieden beschikbaar komen voor landbouw. Die kunnen de schade in de VS in de toekomst mogelijk compenseren en bovendien voorkomen dat het land voor zijn voedsel afhankelijk wordt van het buitenland.
De persoonlijkheid van Donald Trump maakt daarbij dat toegang en samenwerking niet genoeg zijn om zijn honger naar winst te stillen. Hij wil het gebied gewoon hebben. Net zoals Poetin met Oekraïne. Dat verklaart wellicht ook zijn motivatie om Groenland in te willen lijven, wat voor het strategische belang van controle over nieuwe noordelijke zeeroutes niet nodig is. De VS zijn er feitelijk al via de NAVO aanwezig – maar als het land uit de NAVO stapt natuurlijk niet meer….
Tel daar de fixatie van Donald Trump voor omvang bij op (hoe vaak wees hij er tijdens zijn verkiezingscampagnes – ten onrechte – op dat zijn aanhang tijdens bijeenkomsten groter was dan die van zijn tegenstander), die het denkbaar maakt dat hij ook geografisch de grootste wil zijn. Canada inlijven brengt dat doel binnen bereik: de VS en Canada samen zijn groter dan Rusland en twee keer zo groot dan China.
Ten slotte zijn er nog Amerika’s digitale ambities voor bitcoin en kunstmatige intelligentie, AI, waar Groenland een rol in kan spelen. Niet alleen met de overvloedige aanwezigheid van kritieke aardmetalen voor de productie van chips en onderdelen voor de algemene elektrificatie, maar ook vanwege de aardwarmte die er beschikbaar is voor goedkope en schone energie voor het mijnen van bitcoin en voor serverparken voor AI.
Van het klimaatfront alleen slecht nieuws
Maar waar klimaatverandering een agressieve geopolitiek in de kaart kan spelen, is ze daar tegelijk ook een grote bedreiging voor. Ontkennen helpt niet. En oorlog voeren op drie fronten al helemaal niet, leert de geschiedenis. Twee fronten zijn meestal al fataal, en de VS zijn al betrokken in een economische oorlog met Rusland en met China. Bovendien zijn ze ook al in oorlog met het klimaat. Die heeft in de afgelopen 12 maanden voor honderden miljarden dollars aan schade veroorzaakt, die de economische groei van de VS van het hele jaar wegvaagt. De gevolgen daarvan gaan ook een rol spelen in de ideologische oorlog die al jaren in het land zelf woedt en die wel eens kan uitmonden in een volwaardige burgeroorlog. Je kunt ten slotte niet blijven volhouden dat de Democraten voor orkanen als Milton en Helene, en branden als in Los Angeles verantwoordelijk zijn.
Hoe je het ook keert of wendt, klimaatverandering zal dit jaar, en nog lang daarna, de grote aandrijver zijn van ontwikkelingen, zowel ecologisch, economisch als politiek. De risico’s zijn onmogelijk precies in te schatten, de complexiteit is inmiddels zo groot dat die een eigen, onafhankelijke dynamiek ontwikkelt.
Donald Rumsfeld, minister van Defensie in de VS onder president George W. Bush, was onder andere bekend om zijn simpele indeling van risico’s. Er zijn dingen die we weten, zei hij, en dingen waarvan we weten dat we ze niet weten. De grote risico’s vormen zaken waarvan we niet weten dat we ze niet weten. Donald Trump voegt daar nu nog een fors risico aan toe: zaken die hij niet wil weten. De gevolgen daarvan zal zelfs hij niet kunnen ontkennen. De vraag voor ons is wat dat de wereld gaat kosten.
Peter van Vliet
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
