Kazachstan kiest plotseling voor zwarte energie

Hernieuwbare energie was ook in Kazachstan al jaren aan een opmars bezig, maar geheel onverwacht legt president Noersoeltan Nazarbajev opnieuw alle nadruk op fossiele brandstoffen. Kazachstan is een van de favoriete opkomende markten voor Nederland en werd de laatste tijd steeds vaker genoemd als een nieuwe exportmarkt voor hernieuwbare energie. Analisten krabben zich achter de oren.

"Persoonlijk geloof ik niet in alternatieve energiebronnen als wind- en zone-energie", verklaarde de president volgens het persagentschap Interfax tijdens een meeting met zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin in de Kaspische stad Atyrau. En hij echode een bekend refrein van het Kremlin, namelijk dat de euforie over schaliegas geen steek houdt.

Voor een land waar één man de politieke agenda bepaalt, is het een verbijsterende koerswijziging. Vorig jaar nog beloofde Nazabajevs kabinet nog om jaarlijks 1 procent van het bruto binnenlands product, grofweg tussen de 2 en 3 miljard euro, te besteden aan de "transitie naar een groene economie".

Lucratieve export

"Kazachstan kampt met een situatie waarbij zijn natuurlijke grondstoffen en het milieu er ernstig op achteruitgaan, gemeten aan alle cruciale milieustandaarden", stond te lezen in de geprezen nota Strategie voor Kazachstan 2050, een groene economie "is bepalend voor de duurzame ontwikkeling van een land".

Bovendien zou de omschakeling naar hernieuwbare energie de Kazachse olie en gas vrijmaken voor de meer lucratieve export, in plaats van gesubsidieerd binnenlands gebruik.

Terwijl Kazachstan 80 procent van zijn elektriciteit uit steenkool haalt, stak de staatsmedia de loftrompet over het potentieel van groene energie. Ze toonden Nazarbajev tijdens een rondleiding in een zonnepanelenfabriek in aanbouw, of lieten een functionaris aan het woord die beloofde dat Kazachstan de eerste stad zal bouwen die meer energie opwekt dan verbruikt.

Als Nazarbajez zijn belofte om van Kazachstan een 'middeninkomenland' te maken tegen 2030 wil inlossen, moet het zijn energiebronnen diversifiëren, hebben functionarissen erkend.

Rusland paaien

De uitlatingen van Nazarbajev doen analisten fronsen. Verschuift Kazachstan zijn focus, of wou Nazarbajev zijn handelspartners – vooral Rusland – eraan herinneren dat olie en gas blijven primeren in Astana?

De context is bepalend hier, merkt Marat Koshoembajev op, hoofd van het Chokin Kazakh Research Institute of Energy in Almaty. "In het gezelschap van Poetin is het normaal dat Nazarbajev de klemtoon legt op fossiele brandstoffen. Merk op dat bij gelijkaardige gelegenheden in het Westen de focus nog altijd op hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en uitstootreductie ligt."

De energienetwerken van Kazachstan en Rusland zijn nauw verbonden. De meeste Kazachse olie-exporten passeren via de Russische hubs Samara en Novorossiysk, terwijl Russische olie door Kazachse pijpleidingen naar China vloeit. Kazachstan is bovendien een essentiële schakel in Poetins stokpaardje, de oprichting van een Euraziatische Economische Unie.

Expo 2017

Ongeacht de context heeft Nazarbajevs met zijn verklaringen verwarring gezaaid over hoe serieus Kazachstan het meent met groene energie, vindt Luca Anceschi, expert aan de Universiteit van Glasgow.

Kazachstan wist met de belofte om in te zetten op alternatieve en schone energiebronnen de organisatie van de wereldtentoonstelling 2017 in de wacht te slepen. Nazarbajev bewijst nu dat "de retoriek rond de Expo slechts een dun laagje vernis is, bedoeld om een beeld van Kazachstan op te hangen dat in de westerse agenda past", aldus Anceschi.

Nazarbajev, zo legt de expert uit, waarschuwde de beleidsmakers in Astana om de huidige economische koers te blijven varen. "Het is een duidelijke boodschap dat de inspanningen op het vlak van diversificatie afgeremd moeten worden, in de hoop dat de langverwachte ontginning van het reusachtige olieveld Kashagan alle problemen zal oplossen."

Koshoembajev is het eens dat Nazarbajev op zijn stappen terugkomt. "Helaas voor de ontwikkeling van hernieuwbare energie is er meer nodig dan een de 'Strategie 2050' en functionarissen die ze promoten. Nazarbajev is zich daar goed van bewust."

Ook al zou Kazachstan het pad van de groene energie verlaten, toch zal er bepaalde vooruitgang behouden blijven. Twee windmolenparken, een in de regio Zhambyl en een in de regio Akmola, kregen recent al groen licht voor hun kostenplaatje.

Volgens een oppositieleider bewijzen de uitlatingen van Nazarbajev dat deze projecten puur voor de show zijn. "Zo halen we een wereldtentoonstelling naar Kazachstan over de energie van toekomst, terwijl we slechts een marginale hoeveelheid uit hernieuwbare energiebronnen halen", hekelt Pyotr Svoik, een gewezen minister van Grondstoffen.