Mede door vergrijzing worden er in Nederland steeds meer medicijnen geslikt. De resten die niet door het lichaam worden opgenomen, verdwijnen via toiletgebruik in het riool, van daaruit in de natuur en vervolgens komt er medicijn in drinkwater. De gevolgen daarvan zijn niet volledig bekend, maar onderzoek naar specifieke medicijnresten, zoals de anticonceptiepil, laten kwalijke gevolgen zien. Zoals in dit geval groeiafwijkingen en onvruchtbaarheid bij vissen.
Het probleem is al langer bekend, maar naar aanleiding van een vraag van een lezer, van wie de partner een chemokuur volgt zonder aparte opvang van de urine, kijken we naar de stand van zaken. Die toont aan dat er nog maar mondjesmaat onderzoek wordt gedaan.
Waterlaboratorium
Onderzoekers van Het Waterlaboratorium in Haarlem testten gedurende twee jaar, elke vier weken het oppervlaktewater op 42 verschillende geneesmiddelen. De medicijnen waarop werd getest waren gekozen op grond van gebruiksvolume, eerdere meldingen, giftigheid en diversiteit. De onderzoekers concludeerden dat de concentratie geneesmiddelen in het Nederlandse drinkwater buitengewoon laag is en de kans op gezondheidsschade hierdoor verwaarloosbaar klein. Een leven lang geneesmiddelen via het drinkwater binnenkrijgen komt overeen met minder dan 10 procent van een dagelijkse dosis van een geneesmiddel, stellen ze. Maar wat ook die lage doses op den duur met je doen, weten we nog niet.
Plaszak in Salland
Om medicijnresten in het milieu te voorkomen voert het waterschap Groot Salland in Overijssel een proef uit waarbij medicijngebruikers hun urine opvangen in een plaszak. Het waterschap wil zo de mogelijkheden testen om minder medicijnresten in het milieu terecht te laten komen. Het opvangen van de urine is één van de mogelijkheden. Tijdens de proef gebruiken de deelnemers gedurende een paar dagen een plaszak. In de zak zit een speciale gel die de urine omzet in een vaste stof waardoor de zak na gebruik gewoon in de vuilnisbak kan. De zak met de medicijnresten gaat daarna in de verbrandingsoven. Zo komen de medicijnresten in elk geval niet in het oppervlaktewater en worden ze vernietigd. De resultaten van de proef moeten in 2015 bekend zijn.
Katwijk
De Katwijkse rioolwaterzuivering loost jaarlijks meer dan 400 kilo geneesmiddelen op het oppervlaktewater. Dat zegt het hoogheemraadschap van Rijnland. De onderzoekers geven echter aan dat de werkelijke uitstoot hoger ligt, omdat sommige geneesmiddelen wel aanwezig zijn maar niet kunnen worden opgespoord in het water.
De medicijnuitstoot van de Katwijkse zuivering komt volgens de organisatie voor ongeveer de helft op het conto van het LUMC in Leiden. Het ziekenhuis zelf is het daar niet mee eens, en wijst ook op gebruik van niet geregistreerde medicijnen buiten de apotheek om, waardoor het aandeel van het ziekenhuis lager zou zijn.
Ziekenhuizen en waterschappen in Groningen
Uit onderzoek van de Groningse waterschappen en ziekenhuizen UMCG en Martiniziekenhuis blijkt dat deze samen zo’n 10% bijdragen aan de geneesmiddelenvracht die binnenkomt op de waterzuiveringsinstallatie. Het overgrote deel van de medicijnen in het water is dus afkomstig van woonwijken. Maatregelen bij de ziekenhuizen hebben daardoor slechts een gering effect op de totale geneesmiddelenvracht op het oppervlaktewater.
Ook in dit onderzoek zijn niet alle soorten geneesmiddelen meegenomen. Sommige geneesmiddelen komen simpelweg niet voor in de beschikbare analysepakketten. Daarnaast zijn röntgencontrastmiddelen en bepaalde diabetesmedicijnen niet meegenomen omdat deze in zo hoge concentraties voorkomen, dat ze de metingen voor de andere medicijnen vertroebelen. Echter, röntgencontrastmiddelen worden bij voorkeur in ziekenhuizen toegediend. Ook bepaalde antibiotica zijn bij uitstek ziekenhuisgebonden, terwijl andere antibiotica worden ook thuis of in de landbouw bij dieren gebruikt. De onderzoekers pleiten dan ook voor vervolgonderzoek naar deze specifieke geneesmiddelen en de effectiviteit van (plaatselijke) maatregelen.
Vervolgonderzoek
En er is nog veel meer onduidelijk. Wat is het langetermijneffect van dagelijkse blootstelling aan lage doses geneesmiddelen voor de mens? En voor dieren? En voor de mens, die vervolgens melk en vlees van die dieren consumeert of met oppervlaktewater in contact komen? In dit onderzoek is gekeken naar geneesmiddelen. Naar de aanwezigheid van biologische ziekteverwekkers en antibioticaresistente micro-organismen is niet gekeken. Terwijl medicijnresten, in het bijzonder resten van antibiotica, daar grote invloeden op kunnen hebben. Lage concentraties van antibiotica kunnen inderdaad veel invloed hebben op de micro-organismen. Ook hier pleiten de onderzoekers voor nader onderzoek. Daarom starten het UMCG en Wetsus, samen met andere partners in de regio een sector- en grensoverschrijdend onderzoekstraject.
De onderstaande links geven meer informatie over de voorbeelden in dit artikel.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
