Een rondje Googelen op de term ‘basisinkomen’ levert telkens meer pagina’s op van recente publicaties, zowel voor als tegen. Maar er beweegt iets in de richting van acceptatie, al is het maar als voorzichtig experiment. Zelfs republikeins Amerika begint er over te praten en Europa ziet het niet meer als utopie. Daarover berichtte, jawel, het FD over. Finland experimenteert en in Frankrijk wordt het basisinkomen toenemend als een realistisch alternatief gezien.
Zo niet in parlementair Nederland, waar Norbert Klein zich er sterk voor maakt. Zijn plan werd tijdens de behandeling van zijn initiatiefnota in een kamercommissie door vriend en vijand afgeserveerd.
Zo’n drie maanden geleden kwam in Frankrijk een economisch onderzoeksrapport uit. Dat heeft voorspeld dat de werkgelegenheid de komende jaren flink krimpt als gevolg van de technologisering en robotisering, zo zegt senator Jean-Marie Vanlerenberghe in een gesprek met het FD. Omdat de werkloosheid in Frankrijk nu al 10% bedraagt en die onder jongeren zelfs 20%, kwam na dit rapport meteen de discussie op gang hoe de overheid dan toch haar bevolking inkomenszekerheid kan garanderen.
Gemeenten trekken de kar
In Nederland zijn het vooral gemeenten die de kar trekken aan de kant van de overheid. Die vragen zich af of mensen in de bijstand juist beter hun best gaan doen om aan het werk te gaan als je ze meer vrijheid geeft, bijvoorbeeld om bij te verdienen naast hun uitkering, of juist niet? Charlotte Huisman schreef daar uitgebreid in de Volkskrant over de gemeenten Utrecht, Groningen, Tilburg en Wageningen en de universiteiten van deze vier steden. Die gaan binnenkort onderzoeken of er betere resultaten zijn te behalen met bijstandsgerechtigden als gemeenten soepeler met hen omgaan. Hen bijvoorbeeld niet dwingen om te solliciteren of een tegenprestatie van hen verwachten.
Wat kost dat nou, zo’n basisinkomen?
Naast de versleten tegenwerping dat het basisinkomen mensen lui zou maken worden in een adem de kosten genoemd die het onbetaalbaar zouden maken. Maar ook daar verschillen de meningen steeds sterker over en mengen zich onverwachte partijen in het debat.
In Nederland heeft het CPB vorig jaar onderzocht dat de invoering van een basisinkomen in Nederland ten koste gaat van de werkgelegenheid. De belasting zou flink omhoog moeten om iedere Nederland ongeveer € 8200 gratis geld op jaarbasis te kunnen geven. Dit ontmoedigt werken dusdanig dat met name vrouwen ervoor gaan kiezen minder te uren te draaien, aldus het CPB. Hoe hoger het basisinkomen, hoe meer banen er verloren gaan, meent het Planbureau.
De Vrijzinnige Partij van Norbert Klein komt voor Nederland uit op een kleine 130 miljard, als iedereen boven de 18 € 800,- per maand krijgt.
Maar de Amerikaanse republikein Charles Murray berekende dat uitgaande van een vergelijkbaar bedrag, de VS 200 miljard dollar per jaar zou besparen. Zoek de verschillen.
Geld is niet alle waarde
Een verschil in perspectief bij de start van het onderzoek lijkt bij voorbaat bepalend te zijn voor de uitkomst. Reken je vanuit een denkbeeldige situatie van een samenleving die is gebouwd rond het basisinkomen? Of kijk je vanuit de werkelijkheid van vandaag en probeer je te berekenen hoe je daar uiteindelijk komt?
Vanuit die laatste positie zal dat waarschijnlijk nooit lukken, omdat onze rekenmodellen alleen uitgaan van geld, en geen andere waarden kennen. Om de waarde van een basisinkomen economisch en maatschappelijk te verantwoorden zul je eerst de beschikking moeten hebben over een inclusief rekenmodel dat de waarde van geluk, gezondheid en zelfbeschikking begrijpt en een plaats geeft. Pas dan kunnen de voordelen van andere dimensies dan geld worden gewaardeerd. De logica lijkt te zijn: hoe meer waarde we kunnen creëren, hoe minder geld er nodig is. Het is misschien een beetje als schieten op een vliegende vogel: wie op het beest zelf mikt, mist altijd.
Peter van Vliet
Lees ook:
Op weg naar het basisinkomen, een tussenstand
Burgerinitiatief Basisinkomen 2018
Basisinkomen op Duurzaamnieuws
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
