Hoe kies je duurzame chocolade

De schappen in de supermarkt staan weer vol met chocoladeletters. De cacaobonen voor de chocolade daarin komen uit de tropen, een gebied met veel ontbossing. Dus hoe kan ik dan chocolade kiezen die wel duurzaam is?

Bij Fork Ranger hebben we het vaak over hoe duurzaam eten een nieuwe balans op ons bord vergt. Wat we niet aan het boek Ons Eten als Weg uit de Klimaatcrisis konden toevoegen, is een hoofdstuk over chocolade. Dat zou bijna een heel boek op zichzelf worden. Ook daar hebben we een nieuwe mentaliteit nodig. Al is het maar een klein deel van ons voedingspatroon – tenminste dat hoop ik – kan de chocolade die je koopt een ‘make it or break it’ voor het klimaat zijn. En dan hebben we het nog niet eens over de social impact gehad. Ik deel hier mijn belangrijkste inzichten.

Een reep chocolade heeft soms een hogere impact dan een biefstuk

Er zit een enorm grote variatie in de impact van chocolade. De impact varieert van -4 kg CO2 tot vijf keer meer dan rundvlees! En dat terwijl rundvlees al een hele grote klimaatimpact heeft vergeleken met al het andere eten. Gelukkig ligt de impact van de meeste chocolade een stuk lager (het gemiddelde is wel hoog maar de mediaan niet, weet je nog van statistiek?).

De reden voor deze grote variatie is of er wel of geen ontbossing plaatsvindt voor de productie. Ook al zie je cacao nog niet hoog op de lijst verschijnen als oorzaak van wereldwijde ontbossing, toch is dit anders als je inzoomt op de situatie in West-Afrika, waar de meeste cacao vandaan komt. Het WNF meldt dat experts schatten dat 70% van de illegale ontbossing in deze landen gelinkt wordt aan de cacaoproductie.

Zuivel heeft meer impact dan chocolade

In Nederland eten we gemiddeld ongeveer 3,5 kg chocolade per jaar (inclusief hagelslag). Dat is ongeveer één 200g reep per 3 weken. Persoonlijk denk ik dat ik daar wel iets bovenzit. Maar dat is zeker nog niet zo veel vergeleken met andere producten met een hoge klimaatimpact, zoals vlees en zuivel.

Laten we eens kijken naar het voorbeeld van een chocoladetaart, een product dat zowel chocolade als zuivel bevat. Wat opvalt is dat de melk, boter en slagroom meer impact hebben dan het aandeel chocolade. Dit komt deels omdat er simpelweg meer zuivel ingaat: 400 ml melk, 100 g boter, en 125 ml slagroom vergeleken met 300 g pure chocolade.

Nu we toch bij zuivel zijn aanbeland, laten we dan ook nog even naar het volgende kijken. Zuivel zit natuurlijk ook in sommige chocolade: melkchocolade. Maar daar zit ook weer een lager aandeel cacoa (dat een hoge klimaatimpact heeft) in, dus wat is dan uiteindelijk beter?

Melkchocolade vs pure chocolade

Laten we een rekensommetje maken: ik vergelijk 100 g melk chocolade met 100 g pure chocolade. We maken wat simpele berekeningen op basis van dit onderzoek.

In de pure chocolade zit ongeveer 2 keer zoveel cacao. Voor de melkchocolade wordt melkpoeder (en meer suiker) toegevoegd. Wat blijkt: de toegevoegde melkpoeder maakt ongeveer 70% van de totale footprint van melkchocolade uit en is daarmee meer dan het hogere aandeel cacoa in pure chocolade. Maar dit is als de impact van landgebruik niet wordt meegenomen, en dat is nou precies het ding met cacao!

Wanneer je verandering in landgebruik meeneemt (lees: ontbossing), wordt de totale CO2 impact van de melkchocolade in totaal ruim 4 keer zo hoog. De melkpoeder maakt ineens nog maar ongeveer 16% van de totale footpint van melkchocolade uit. En daarmee is nu juist de melkchocolade duurzamer, omdat het feit dat pure chocolade 2x zoveel cacoa bevat de totale footprint nog veel meer laat toenemen.

Kortom, het dilemma melk vs puur is ondergeschikt aan de soort chocolade die je koopt, of die wel of geen ontbossing veroorzaakt. Daarna is het van belang hoeveel je ervan eet. Ik eet zelf altijd sneller een hele reep van melkchocolade dan van pure chocolade omdat die meer intens is. Pas als laatste maakt het type chocolade uit: pure chocolade is een betere optie als je dezelfde hoeveelheid van allebei zou eten. Hoewel er meer cacao in zit, heeft die bij een goede keuze niet zo’n hoge CO2 impact, en daardoor maakt de melkpoeder dan weer meer uit dan de extra cacao.

Mocht je trouwens heel erg van melkchocolade houden, er zijn ook genoeg melkchocolades die zonder koemelk worden gemaakt en daardoor een lagere impact hebben en toch net zo romig smaken, dus geen zorgen!

Het stopt helaas niet bij klimaatimpact

Tot nu toe hebben we vooral gekeken naar de klimaatimpact van chocolade, maar misschien nog wel erger: de sociale impact. De Cocoa Barometer stelt zelfs dat de armoede onder boeren een drijveer is achter alle issues in de sector: ontbossing, kinderarbeid en ongelijkheid. Al deze zijn veel lastiger aan te pakken als het inkomen van boeren niet significant omhoog gaat. Grote chocoladebedrijven beloofden ruim 20 jaar geleden al om kinderarbeid aan te pakken, maar volgens deze studie wordt geschat dat alleen in Ghana en Ivoorkust al 1.56 miljoen kinderen in de cacao-industrie werken.

Maar, wat is dan goede chocolade?

Nu we weten dat chocolade zowel op het klimaat als op sociaal vlak schade kan veroorzaken, wordt het lastig om die chocoladeletter simpelweg in m’n mandje te leggen en af te rekenen. Net als met vlees en zuivel, is het niet zo dat we een streep door onze liefde voor chocolade moeten zetten. Maar het is wel goed om te kijken hoe we er verantwoord van kunnen genieten en misschien zelfs bij kunnen dragen aan verbetering. Wat is de oplossing: hoe kiezen we dan voor goede chocolades? Laat ik voorop stellen dat het bijna onmogelijk is het volledig goed te doen, maar dat er wel een aantal manieren zijn om een betere keuze te maken.

Een leefbaar inkomen door Fairtrade is een goed begin

Tenminste één derde en misschien wel de helft van de cacao wordt gecertificeerd met een onafhankelijk label of een bedrijfseigen duurzaamheidslabel. Maar er zitten wel wat verschillen tussen de labels en een label is geen 100% garantie. De meest bekende, onafhankelijke labels zijn Fairtrade en Rainforest Alliance. Daarnaast heeft een aantal grote chocolade producenten eigen programma’s opgezet zoals ‘Cocoa Life’ en ‘Cocoa Plan’, maar die zijn veel minder transparant dan die van Fairtrade en Rainforest Alliance.

Voorbij een eerlijke prijs die Fairtrade als minimum aan hun boeren betaald, stelden ze samen met Tony’s Chocolonely een vrijwillige Living Income Reference Price voor. Het idee is dat de prijs die de boer ontvangt wordt aangevuld met extra betalingen direct aan de boer om te zorgen dat zijn huishouden een leefbaar inkomen heeft. Dit is gebaseerd op de typische boer met een haalbare perceelgrootte. Ook al zijn er nog steeds aanmerkingen, is het op dit moment één van de weinige systemen dat significant meer aan cacaoboeren betaalt om het gat naar een leefbaar inkomen te dichten. Bedrijven die samenwerken met Fairtrade kunnen ervoor kiezen deze vrijwillige extra bijdrage aan boeren te betalen. Hier kan je een voorbeeld zien van hoe Tony’s dat doet.

Rainforest Alliance is het meest strict op ontbossing tegengaan

Maar hoe zit het met ontbossing? Deze studie uit 2017 bekeek hoe RainForest Alliance en Fairtrade scoren op hun eisen aan ontbossing tegengaan. Het bleek dat Rainforest alliance de meest strenge standaard hanteert, aangezien hun definitie van ‘bos’ gaat over alle natuurlijke bossen, zowel primaire als secundaire bossen. Fairtrade kiest een andere aanpak die alleen primaire bossen beschermt, maar secundaire bossen openstelt voor ontwikkeling. Secundaire bossen zijn gebieden waaropnieuw bossen zijn gegroeid nadat mensen eerder het gebied hebben ontbost.

Hoe meer bomen kunnen helpen

Naast het feit dat we ontbossing moeten stoppen, is er ook een manier om het landschap te herstellen. Agroforestry is het mengen van voedselproductie met bos. Dat maakt het mogelijk om cacaoplantages in bos te veranderen. De kwaliteit van de cacao verbetert aangezien er meer schaduw is. Waar er soms een lagere productie van cacao is, kan een gemengd bos een diverser inkomen genereren, en hoeft de totale opbrengst voor de boer niet onder druk te staan. Dit klinkt bijna als een no-brainer, maar ook hierbij zijn er barrieres waardoor dit nog niet op grote schaal wordt toegepast. Het aanplanten van extra bomen vraagt bijvoorbeeld om extra investeringen. En dat is lastig als je als gemiddelde boer al minder dan 1 dollar per dag verdient.

Naast het feit dat de aangeplante bomen CO2 opnemen, is het gemengde bos ook een manier om om te gaan met de effecten van klimaatverandering. Een monocultuur in de volle zon is gevoeliger voor droogtestress en daarmee op de lange termijn niet meer haalbaar in een gebied dat steeds meer te maken krijgt met klimaatverandering.

Het lastige aan agroforestry: helaas is er nog geen label waardoor je als consument verzekerd kan zijn dat er agroforestry wordt toegepast. De Rainforest Alliance noemt agroforestry wel, maar monitort dit niet en dwingt uitvoering daarmee ook niet af.

Concrete tips voor je volgende chocoladeaankoop

Ook al komen heel veel issues in ons voedselsysteem samen in de cacoaketen en is er geen one-size-fits-all oplossing, toch betekent dat niet dat we niets kunnen doen. Dit zijn onze tips voor de meest verantwoorde chocolade:

• Beschouw chocolade als een luxe en laat je daarin niet te veel tegenhouden door prijs: kies desnoods voor minder, maar goede chocolade
• Koop Fairtrade of Rainforest Alliance chocolade van bij voorkeur kleinere bedrijven: bij grote bedrijven is er door de grote schaal minder transparantie en toezicht op de arbeids- en milieuomstandigheden. Onze favoriet: Chocolate Makers, te vinden in de Odin en Ekoplaza – dit is niet gesponsord, we zijn echt fan.
• Er is trouwens ook chocolade van huismerken die het Fairtrade en bio label hebben, en niet erg veel kosten.
• Wil je meer weten over de chocoladeketen? De podcast Chocola eten zonder bittere nasmaak raden we aan.

Chocolade is niet het enige product dat we als luxeproduct moeten gaan zien als we duurzamer willen eten. Ben je benieuwd hoe het zit met andere producten? In de gratis Fork Ranger app leer je elke dag een beetje over duurzaam eten, bewaar je infographics en ontgrendel je heerlijke recepten. In de iPhone-versie kun je gemakkelijk op seizoensrecepten filteren wanneer je supporter wordt. Deze functionaliteit komt er binnenkort ook aan voor Android!