Als de voedselproductie in de hele wereld onder druk staat kan hamstergedrag door een handvol landen enorme gevolgen hebben voor de wereldwijde voedselprijzen. Dat blijkt uit een studie in Nature. En dat zien we ook al bij het inslaan van vaccins tijdens de coronapandemie.

Niet alleen de covid-19-pandemie, maar ook de droogte en enorme sprinkhanenplagen in de Hoorn van Afrika en Azië hadden het afgelopen jaar een groot effect op de voedselzekerheid. Een studie in het tijdschrift Nature toont aan hoe exportbeperkingen of hamstergedrag door een enkele landen in zo’n situatie snel tot een wereldwijde stijging van de voedselprijzen kunnen leiden.

“We berekenden de potentiële effecten van die samenvallende wereldwijde en lokale schokken op de voedselzekerheid”, zegt Matti Kummu, hoogleraar Ontwikkeling aan de Aalto Universiteit in Finland. “De resultaten van dit onderzoek hebben cruciale gevolgen voor hoe we ons moeten voorbereiden op gebeurtenissen zoals de pandemie.”

Rijst, tarwe en maïs

De wetenschappers simuleerden de impact van exportbeperkingen of lokale productieschokken voor de prijs van rijst, tarwe en maïs. Samen vormen die de ruggengraat van de wereldwijde handel in voedingsgewassen. Hun prijs is bepalend voor de voedselzekerheid wereldwijd.

Uit die simulatie blijkt hoe uitvoerbeperkingen door amper drie landen de prijs van tarwe met 70 procent de hoogte in kan jagen. Voor maïs en rijst is dat respectievelijk 40 en 60 procent. Als dergelijke beslissingen zouden samenvallen met lokale productieschokken, zoals de droogte of plagen die in 2020 voorkwamen, zouden de prijzen zo goed als verdubbelen.

“Dat is het gevolg van een steeds meer verbonden wereld”, zegt Kummu. “Een meerderheid van de landen is afhankelijk van geïmporteerd voedsel en daardoor dus kwetsbaarder voor dit soort schokken.”

Proactieve aanpak

“Het is belangrijk ons bewust te zijn dat voedselzekerheid afhangt van zowel lokale omstandigheden als zaken die veraf gebeuren”, zegt Theresa Falkendal van het Potsdam Institute for Climate Impact Research. “Onvoorzichtige beslissingen in rijke delen van de wereld kunnen mensen in armere landen in diepe miserie storten.”

Daar komt nog bij dat de scenario’s die door de onderzoekers gesimuleerd zijn steeds vaker zullen voorkomen in een warmere wereld. Daarom pleiten de wetenschappers voor een proactieve aanpak, zoals maatregelen tegen voedselverspilling en een dieet dat meer op plantaardige voeding is gebaseerd.

“Een meer duurzame aanpak van de landbouwsystemen is belangrijk, maar het moet hand in hand gaan met inspanningen om ook de politieke besluitvorming en verantwoording te verbeteren”, zegt Michael J. Puma, onderzoeker aan het Center for Climate Systems Research, Earth Institute, Columbia University.