In mijn essay “In zeven dagen” van 2017 beschreef ik met een op de bijbel geïnspireerde metafoor dat de “schepper” ons op de zevende dag volledig in de steek laat. Ook beschreef ik dat alleen dat vervloekte en duivelse kapitalisme ons nog van de complete ondergang kan redden. De redenering is als volgt:
Ondanks opkomst van dictators en al het militaire schiettuig is de macht van het kapitaal vele malen groter dan enige andere menselijk macht. Het kent geen landsgrenzen, geen wettelijke barrières en is razend snel. In plaats van oeverloos overleg en trage besluitvorming volgt het de stemming op de beurzen met impulsieve aan- en verkopen. Dreigende verliezen leiden tot een vlucht naar andere fondsen. Door meer aanbod dan vraag daalt vervolgens de beurswaarde van de verlaten fondsen en ontstaat een nog grotere vlucht of zelfs paniek.
In mijn column van 4 februari 2020 in Duurzaamnieuws beschrijf ik dat de kapitaalmarkt de achilleshiel is van big fossil. De hoeveelheid kapitaal die in de sector fossiel inclusief de mobiliteitsector omgaat is ongeveer 30 % van de wereldhandel. Dat is geen kattenpies en als deze sector door een kapitaalvlucht instort komen we in een mega economische crisis. Omdat niemand dat wil heeft deze sector alle politici in een houdgreep
Er is een goede manier om dat te voorkomen en dat is een geleidelijke ombuiging van de kapitaalstroom naar duurzame sectoren. Dat kan zeer eenvoudig door wereldwijd een geleidelijke maar gestage verhoging van CO2 belasting in te voeren. Maar internationale overeenstemming daarover is nog ver weg. Uit angst voor het failliet van sommige sectoren, concurrentievervalsing en het weglopen van bedrijven omdat sommige landen zich er niet aan houden, zal dat zeker niet snel genoeg gebeuren. We hebben immers niet tot sint Juttemis (17 augustus 2100) de tijd. De houdgreep van ons kapitalistische systeem zit dus muurvast. Maar het klimaat wacht niet. Zeer waarschijnlijk is er dan ook toch eerst een kleine crisis nodig als hefboom om de transitie voldoende snelheid te geven, zodat een veel grotere crisis voorkomen kan worden.
De Coronacrisis kan die impuls geven. Er wordt door alle hele en halve lockdowns minder gevlogen, minder gereden en bijna alle cruiseschepen liggen voor anker. Voor het rijden met de auto valt dit samen met een enorm snelle opkomst van de elektrische auto. De verkoop van diesel- en benzinevoertuigen zit zwaar in de min en zal binnen 10 jaar vrijwel geheel verdwijnen. Door de combinatie van die twee vertoont de vraag naar olie en gas nu al een daling in plaats van de gebruikelijke stijging. De wereld marktprijs voor olie zakt daardoor. De frackers in Texas en de exploitanten van teerzanden in Canada liggen stil omdat er bij die lage marktprijs geld bij moet. Ondanks het geblaat van Trump is de kolensector in de VS in een neerwaartse spiraal naar de bodem. De vraag naar kolen is sinds 2007 al gehalveerd en in plaats van de windmolens draaien nu de laatste kolencentrales alleen nog dankzij subsidie.
Na de economische crisis ten gevolge van Corona volgt waarschijnlijk ook een nieuwe financiële crisis. Door de vele faillissementen en hoge werkloosheid kunnen veel bankleningen niet meer afgelost worden en zelfs rentes en huren niet meer worden betaald. De banken worden nog overeind gehouden door gratis nieuw gecreëerd geld vanuit de centrale banken, waarmee ook de torenhoge schulden van de regeringen worden gefinancierd. Spaargeld levert al niets op en staatsobligaties zijn door de oplopende staatsschulden ook niet meer betrouwbaar. Door de vergrijzing van de bevolking en de slechte rendementen op investeringen en beleggingen zitten ook alle pensioenfondsen in de piepzak.
Het grote kapitaal gaat dus op zoek naar winstgevende beleggingen en dat vindt men bij de duurzame technologie fondsen zoals wind- en zonneparken, accu’s, waterstof, isolatie en warmtenetten, elektriciteitskabels, maar ook ontwikkeling van vega-food en sinds kort de vaccins tegen een pandemie zijn allemaal veelbelovend.
Het idee van de divestment-beweging gestart in 2008 door Bill McKibben met 350.org is intussen werkelijkheid geworden. In 2019 bereikte de totale desinvestering uit fossil fuel een waarde van 11 US trillion (=10 12 US dollar).
Dat de enorme vlucht van het kapitaal uit fossil fuel naar duurzaam zelfs niet door de machtigste man ter wereld is tegen te houden, werd onlangs duidelijk door een overzichtje van George Harvey over diverse Dow Jones indexes.
Sinds het presidentschap van Trump is de Oil en Gas index gedaald van 600 naar 250. ExxonMobil, eens de grootste, is er uit gegooid en hun waarde is gepasseerd door die van NextEraEnergy die juist is gestegen van 120 naar 300. De index voor steenkool is in 2 jaar gezakt van 45 naar 4 en na 2018 niet meer bijgehouden. De index voor Renewable energy Equipment is daarentegen gestegen van 55 naar 176. Ook de automobiel sector is gestegen en wel van 200 naar 500, maar dit is puur te danken aan Tesla en de ontwikkelingen naar elektrische aandrijving bij diverse andere fabrikanten. Tal van Amerikaanse en Europese autofabrikanten verhuizen de productie naar China, waar de productie goedkoper is, de arbeiders meer gedisciplineerd en beter opgeleid, de bestrijding van Corona effectiever, de markt groter en de politieke situatie stabieler is.
Het is een positieve ontwikkeling die door de Corona pandemie in een versnelling is gekomen. Als de 1,5 miljoen aan Corona overleden mensen straks bij de hemelpoort aankloppen, kunnen ze tenminste tegen Petrus zeggen dat ze voor het goede doel gestorven zijn.
Han Blok
