De kanteling

Volgens Jan Rotmans zitten we in het oog van een orkaan en kantelt Nederland. Engelse economen van onbesproken reputatie waarschuwen voor de Carbon Bubble en de dreigende waardedaling van ruim 5000 miljard aandelen fossiel. Maar in de VS groeperen clubjes wijze grijze oude mannen zich om voor eens en altijd te bewijzen dat er het klimaatprobleem een broodje aap is, dat desondanks de wereldeconomie miljarden schade doet.

Naomi Klein schrijft dat we alleen maar kans hebben op een duurzame samenleving als we eerst het hele vervloekte kapitalistische systeem omverwerpen, waardoor het vrijwel zeker is, omdat dit niet zal gebeuren, dat we het niet redden.

De anonieme wetenschapper onder pseudoniem Sam Carana zegt dat we vanwege de methaanbom door het smelten van methaanijs in de arctische zeeën nog maar een tiental jaren hebben te gaan.

Het IPPC rekent voor dat bij de huidige emissie van broeikasgassen over 15 jaar de magische grens van 2 graad Celcius wordt overschreden, maar houdt nog geen rekening met de arctische methaanbom.

De meest goedwillende regeringen beschrijven echter scenario’s waarbij omstreeks 2050 pas klimaatneutraal zouden kunnen zijn en Nederland heeft een ambitie niveau dat voorlopig niet verder gaat dan 16 %.

Volvo beweert dat de hybride aandrijving met 285 PK trekkracht goed is voor de achter, achter kleinkinderen. Dat duurt dus nog 100 jaar. S

hell beweert samen met haar collega olieboeren Exxon en Chevron dat we omstreeks 2050 nog heel veel olie, gas en steenkool nodig zullen hebben.

Temidden van al deze meningen staat Wilders te brullen dat we nog voor duizenden jaren gas hebben en op kernenergie moeten overstappen omdat dat zo goedkoop is terwijl windmolens alleen maar op subsidie draaien.

Wie het weet mag het zeggen. Maar bescheidenheid omtrent de toekomst lijkt een schaarse eigenschap waardoor iedereen maar wat roept. Als die turbulentie van steeds sterker polariserende meningen horen bij “het oog van de orkaan” dan heeft Jan Rotmans gelijk en zitten we er midden in.

Woorden en meningen zijn echter niet waar het om draait. Ze horen bij een vluchtige en virtuele werkelijkheid in ons collectieve brein. Als ik over de klimaatverandering een lezing geef, (te bespreken via Oermenselijk.nl) gebruik ik bij voorkeur geen woorden maar plaatjes, veel, heel veel plaatjes. Plaatjes die voor zich spreken en die diepe indruk maken. Op die plaatjes zien we het methaangas uit de arctische zeeën opborrelen en zien we ook dat in Nederland de winkeliers de buitendeur gewoon wagenwijd openzetten om met warme blaaslucht de klanten te verwelkomen. Het één interesseert de goegemeente geen snars omdat het ver weg is en het ander is goed voor de economie. Immers zowel de torenhoge energierekening van de winkelier als de extra klanten die via de warme föhn naar binnen gelokt worden, dragen bij aan de economie. Op mijn plaatjes zien we bijvoorbeeld ook automobilisten met stationair draaiende motor vanwege de airco voor de deur van de supermarkt wachten tot vrouwlief terugkomt. Dat we door het uitlaatgas van 10 miljoen auto’s in Nederland duizenden mensen met longziekten opschepen is hooguit een zorg voor de overheid die daarvoor extra belasting moet zien binnen te halen of voor de ziektekostenverzekeraars die daarvoor hun premies moeten verhogen maar de totale kosten voor de zorg dragen gelukkig wel bij aan het bruto nationaal product. Who cares? Zolang de economie maar groeit.

Technologen uit de oude wereld roepen dat het niet kan, dat we er niet klaar voor zijn, dat we meer onderzoek nodig hebben. De werkelijkheid is dat onze technologie gebaseerd op fossiele brandstof volkomen achterlijk is omdat we tussen de 80 en 90 procent van de energie als onnuttige verliezen laten ontsnappen, waardoor we 4 à 5 keer meer verbruiken dan nodig is, en dat we de kosten daarvoor inclusief de indirecte schade die we met z’n allen betalen weer als een bruto nationaal product bij onze economische groei tellen. In het tabelletje laat ik zien dat we door moderne maar wel al lang bewezen technologie zonder inleveren van luxe met 75 % minder energie kunnen volstaan zodat we nog maar 25% nodig hebben die we dan ook nog tegen lagere kosten duurzaam kunnen opwekken.

Energiebesparing per deelgebied door moderne technologie

Van diesel en benzine naar elektrische voertuigen	75%
Van energiecentrales met kolen en gas naar decentrale opwekking met wind en zon	60%
Isolatie van gebouwen en huizen	35 – 50 %
Van gloeilampen naar LED verlichting	80%
Van gaskachels naar warmtepompen	75%
Proceswijzigingen industrie	20%
Totale besparing door transitie (gewogen gemiddelde)	75%

Ongelofelijk nietwaar? Maar een andere werkelijkheid is dat dit ten koste zal gaan van de olie, gas en steenkoolboeren en alles wat aan Big Fossil vast zit. Onze economie, gemeten aan het BNP die grotendeels op die fossiele technologie draait, zal daardoor dalen. De aardgasopbrengsten, de energiebelastingen en accijnzen verdwijnen en er zullen geen CV ketels op gas meer verkocht worden, de autobranche zal plat gaan. Dus daarom doen we het niet want Big Fossil heeft veel macht over politici en die willen groei. Liefst spectaculaire economische groei gemeten aan ons BNP. Een groei waar onze goedlachse premier Rutte nog blijer van gaat lachen. De cartoon die ik via Google vond, geeft het beleid van premier Rutte en de zijnen treffend weer.

Na het eerste deel van mijn lezing over klimaatverandering, in de pauze, vragen de mensen of ik nog wel kan slapen. Ik stel ze gerust. Na de pauze komt het goede nieuws. Plaatjes met grafieken over de spectaculaire groei (25 – 40%) van het aantal windturbines en zonnecellen in de wereld en met name in de landen die er toe doen. Plaatjes over de spectaculaire prijsdaling voor duurzame technologie, over de enorme groei van investeringen in schone technologie en over de dalende omzetten van fossiel. Een dalende omzet die gepaard gaat met overproductie en prijsdaling, maar ook met krampachtig verzet en verhevigd lobbyisme.

Uit die plaatjes blijkt zonneklaar dat het faillissement van fossiel er aan komt. Niet door de idealisten of de activisten, niet door de schrijvers van opstandige boeken en manifesten en niet door regeringen of energieconvenanten maar gewoon door de kapitalisten zelf die alleen maar naar prijzen en winsten kijken. Het tijdperk van de fossiele energietechnologie is ook in economische zin voorbij en blaast zichzelf op door verlies van de concurrentie met goedkopere en efficiëntere technologie net zoals de auto’s de paard en wagen en de computers de telramen hebben verdreven.

Of de kanteling zich op tijd zal voltrekken weet ik niet. Volgens Jan Rotmans kan het snel gaan als we eenmaal over het kantelpunt heen zijn. Het beste middel om het kantelen te bespoedigen is te zorgen dat de omzet fossiel verder daalt. Koop alleen 100% groene energie of maak het zelf. Stop dat onrendabele spaarpotje in een elektrisch auto en stop met het eten van rundvlees. Ga niet naar binnen waar de winkeldeur open staat. Tegen een dalende omzet is in ons kapitalistische systeem geen enkele industrie bestand en dat geldt zeker voor de sector fossiel met alles wat daar aan vast zit.

Zet je pensioenfonds onder druk om zich terug te trekken uit fondsen waarin de fossielen zitten. En maak u geen zorgen over dreigende economische crises als Shell en Exxon, Gazprom en de NAM er niet meer toe doen. Als we al het geld dat tot nu toe verknoeid wordt in de sector fossiel aanwenden voor investeringen in duurzaam, zal niet alleen de economie maar ook de werkgelegenheid spectaculair groeien. Dan kan de rest van de mensheid eindelijk met Rutte meelachen.

Han Blok