Dertien jaar geleden schreef ik een column met de vreugdevolle boodschap dat de, over zijn eigen woorden struikelende taalverhaspelaar Jan Peter Balkenende was opgevolgd door een vlot babbelende Mark Rutte. Goed kunnen praten is immers belangrijk voor een minister-president. Je moet met praten kloven kunnen overbruggen, breuken kunnen lijmen, beschuldigingen kunnen wegwuiven en pijnlijke boodschappen kunnen brengen. Hij kwam er dertien jaar mee weg en werd uiteindelijk zowel door politieke vriend als vijand geprezen toen hij op 10 juli 2023 zijn vertrek aankondigde.
Het klimaat in de media
Intussen staan de media sinds de val van het kabinet vol met beschouwingen. Daarbij valt op dat men unaniem (behalve populistisch rechts) van mening is dat er te veel op de persoon wordt gespeeld. De laatste jaren kreeg Rutte inderdaad overal de schuld van en werden andere politici zodanig ernstig bedreigd dat ze beveiliging nodig hadden of het bijltje er bij neergooiden. Iedereen vindt dat we wel vrij over de inhoud mogen discussiëren en zelfs de vreselijkste dingen als meningen mogen uiten maar het nooit op de persoon mogen spelen.
Het tweede wat in de media opvalt is dat het bijna geheel over de persoon Rutte gaat en anders wel over de andere “poppetjes” en zelden of nooit over de inhoud. Het klimaat in de media wordt geen haar beter.
De macht van de grootste
Daarom toch maar even over de inhoud. Ik zal beloven het niet over de persoon Rutte te hebben, maar vraag me wel af of het alleen door zijn gladde praten komt of dat er andere redenen zijn waardoor de VVD als grootste partij al jaren het land aanvoert.
Ik zie nog twee andere mogelijke verklaringen. De meest voor de hand liggende is dat het VVD-beleid gewoon kei-gaaf is. Daarover later. De tweede mogelijkheid is dat het iets te maken heeft met de inkomensverdeling in Nederland.
De VVD is de grootste partij omdat de rijkste Nederlanders zich daarbij thuis voelen en zich niet intern laten verdelen en opsplitsen.
Wat getallen
Met 31 tot 41 van de 150 zetels in de Tweede kamer heeft de VVD 20 – 27 % van de stemmers gekregen. Dat is geen meerderheid, maar omdat de rest hopeloos versnipperd is, zijn ze wel steeds de grootste en hebben ze daarom het meest in de melk te brokkelen. Uit de CBS gegevens (cbs.nl/nl-nl/visualisaties/inkomensverdelingegevens van 2021) blijkt dat ruim 70 % van de huishoudens meer dan € 21.000 heeft te besteden. Ongeveer 25% van de huishoudens heeft zelfs meer dan € 39.000, 10% meer dan €50.000 en 5 % meer dan €60.000. Dit betreft gestandaardiseerde inkomens per huishouden, gecorrigeerd voor gezinsgrootte, ofwel de koopkracht.
Aan de andere kant van de verdeling zit 30 % van de huishoudens met een inkomen van minder dan €21.000 per jaar. Ongeveer 5 % van de gezinnen moet het redden met minder dan €11.000. De twee linkse partijen PvdA en SP hebben samen tussen 30% en 12% van de zetels en moeten die bovendien ook nog delen. Zelfs de combinatie met GroenLinks en de PVDA komt niet op meer dan 17% van de stemmen. De rest van de zetels moet worden verdeel over nogal veel kleine partijen.
Mijn conclusie is dat de VVD de grootste partij is omdat de rijkste Nederlanders zich daarbij thuis voelen en zich niet intern laten verdelen en opsplitsen. Binnen de VVD heeft men traumatische herinneringen aan afsplitsingen van Rita Verdonk en Geert Wilders. Sindsdien is het motto “Verdeel jezelf niet en heers over de verdeelden”.
Maar misschien hebben de rijkste Nederlanders gelijk en maakt de VVD gewoon goed beleid of hebben ze ook gewoon goede personen als ministers en staatssecretarissen.
De toppers
In de afgelopen 13 jaar zijn er vier kabinetten met Rutte geweest, waarin het een komen en gaan was van bewindslieden. Zeventien bewindslieden waarvan 7 van de VVD hebben ontslag genomen of moeten nemen. De redenen zijn uiteenlopend maar vormen meestal geen aanbeveling om op VVD-ers te stemmen. Jokken en vergeten is kennelijk een vaardigheid die in die partij getraind wordt. Nogal wat bewindspersonen van de VVD switchen met het grootste gemak van het ene naar het andere departement. Dat kan natuurlijk aan hun veelzijdige talent en bijzondere prestaties liggen.
Eric Wiebes en Frans Weekers maakte er op financiën een puinhoop van en struikelden over de kindertoeslag affaire en over de afhandeling van aardbevingsschade voor Groningen.
Ivo Opstelten en Fred Teeven raakten bonnetjes kwijt en maakten er op justitie een puinhoop van.
Jeanine Hennis-Plasschaet heeft de slagkracht van defensie wegbezuinigd.
Ankie Broekers Knol heeft de meeste faciliteiten voor asielopvang wegbezuinigd en gesloten.
Stef Blok heeft de huizenmarkt zo flexibel gemaakt dat er niet meer gebouwd werd, Stef Blok en Henk Kamp hebben na het sloperswerk van Henk Bleker het milieu en klimaatbeleid op een zacht pitje gezet en net als Halbe Zijlstra als ministers voor het buitenland bij menig bevriend staatshoofd veel ergernis gewekt. Ondanks hun vele vliegreizen is het buitenland er niet beter van geworden.
De ministeries van Justitie en van Financiën zijn onder de diverse VVD bewindslieden de brokkenpiloten van de regering geworden en het asielbeleid is onder de vier kabinetten Rutte niet geworden wat de achterban van de VVD zou wensen.
Hete adem en muiterij
De VVD voelde de hete adem in de nek van Wilders, Eerdmans van Ja 21, Baudet van FVD en nog wat xenofobe types om het aantal migranten drastisch te verminderen, maar kreeg het niet voor elkaar. Dat werd een prestige kwestie, die tot de huidige impasse leidde. Niet Rutte bracht het kabinet ten val, maar de VVD dwong Rutte om te scoren op minder migratie door het opwerpen van barrières bij de gezinshereniging.
Was dit een goed idee? Kijk eens naar de migratiecijfers.
Het aantal asielzoekers dat de laatste jaren op grond van gezinshereniging ons land binnenkomt is circa 10.000 per jaar. Zou men de helft daarvan op grond van strenger beleid kunnen afwijzen, dan zullen deze in beroep gaan en de reeds overbelaste IND volkomen verlammen. Na afwijzing van het verzoek zal driekwart van de afgewezen personen toch ergens illegaal in de EU blijven rondhangen. De instroom zou dan met hoogstens duizend mensen kunnen verminderen op een totale netto migratie van ongeveer 230.000, waarvan circa 90.000 vluchtelingen uit Oekraïne, die niets liever zouden willen dan terugkeren.
Angst voor verlies van vrijheid
Alles overziend, denk ik dus dat het niet aan het fantastische beleid kan liggen dat de VVD zo populair is. Blijft over dat het toch komt door de inkomens- en belastingpolitiek met de talloze subsidies, aftrekposten voor zelfstandigen, het woud aan geitenpaadjes, vrijstellingen en uitzonderingen om belastingen te ontwijken etc. etc. die voor de rijksten van Nederland goed uitpakken. Dat stelsel biedt vrijheid om te ritselen en is bij de VVD het best beschermd en wie bang is deze vrijheid te verliezen stemt op de VVD. Angst om te verliezen verbindt en voorkomt verdeeldheid.
We gaan nu eerst een stoelendans afwachten dan een verkiezing en een formatie. Daarbij zal het in de media naar ik verwacht alleen over de poppetjes gaan en niet over beleid. Het wordt profileren en modder smijten. De problemen blijven intussen liggen en groeien als kwaadaardige gezwellen. Mark bedankt voor alles!
Han Blok
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
