De energietransitie is in volle gang en wordt steeds duidelijker zichtbaar in de elektriciteitsmix. We zien de duidelijke opmars van elektriciteit van zon en wind in de Nederlandse energiemix. Daarnaast neemt het gebruik van kolen verder af, omdat dit wordt vervangen door gas, dat minder CO2 uitstoot. Het realiseren van de energie infrastructuur van de toekomst is het komende decennium de grote uitdaging voor Nederland en Europa. Dat zegt Maarten Abbenhuis, COO van TenneT.
Dit blijkt uit de Annual Market Update 2020 van TenneT, grensoverschrijdende netbeheerder in Nederland en een groot deel van Duitsland. De hoofdpunten:
- Elektriciteitsprijzen op de Europese groothandelsmarkten mede als gevolg van COVID-19 gedaald met 19%. Vooral in eerste lockdown periode een scherpe daling van marktprijzen, daarna herstel zichtbaar.
- Nederland produceert in 2020 meer elektriciteit dan in 2019. Vooral met gascentrales, zonneparken en windparken. Elektriciteit uit kolen neemt significant af. Nederland is voor het eerst sinds 1981 netto exporteur van elektriciteit.
- De opwek van elektriciteit uit zon en wind neemt toe met 40%, vooral door ingebruikname van 3,1 GW opgesteld vermogen aan zonnepanelen en ingebruikname van de offshore windparken in Borssele (1,4 GW).
Elektriciteitsmarktprijzen: prijzen gedaald door COVID-19 maatregelen
De elektriciteitsmarktprijzen in de Centraal West-Europese (CWE) landen Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk zijn in 2020 gedaald met 19 procent. De prijsdalingen zijn mede het gevolg van lockdown maatregelen die regeringen hebben genomen in de COVID-19-pandemie. Door gedeeltelijke of algehele lockdown maatregelen schroefde de industrie in sommige landen haar productie terug of werd deze zelfs stilgelegd, waardoor de vraag naar elektriciteit en gas sterk daalde. Van februari tot mei is een daling zichtbaar, vanaf juni herstelden de marktprijzen in de rest van het jaar naar prijzen boven het jaargemiddelde van € 32 per MWh.
Elektriciteitsproductie: gas wint verder terrein op kolen
Net als vorig jaar waren de marges voor gas grotendeels hoger dan voor kolen. De lagere efficiency ten opzichte van gascentrales (40% kolen, 55% gas) en de bijna dubbel zo hoge CO2-emissies van kolencentrales ten opzichte van gascentrales verslechterde de concurrentiepositie van kolencentrales. Van januari tot en met november produceerden gascentrales meer elektriciteit dan kolencentrales, met een laagterecord in juni en juli voor kolen. Dit geldt zowel voor Nederland als Duitsland. Uitzonderingen in Duitsland op het Nederlandse patroon zijn de negatieve marges in februari tot mei. Dit wordt veroorzaakt door veel aanbod van elektriciteit uit zon en wind in Duitsland, waardoor de maandelijkse gemiddelde prijzen zelfs onder de gezonde marges van zowel kolen- als gasgestookte elektriciteitscentrales terechtkwamen.
Nederland produceerde afgelopen jaar iets meer elektriciteit dan in 2019. De opwek steeg van 100 TWh in 2019 naar 102 TWh in 2020. Voor het eerst sinds 1981 was Nederland netto exporteur van elektriciteit. Nederland exporteerde vooral elektriciteit naar het Verenigd Koninkrijk en België. In Duitsland nam de productie afgelopen jaar juist af met 26 TWh, met name door minder opwek uit steen- en bruinkoolcentrales en kerncentrales.
Opnieuw sterke stijging hernieuwbare bronnen
Van de weersafhankelijke duurzame bronnen voor elektriciteit groeide zonne-energie verreweg het snelst in 2020. In 2020 kwam er in Nederland 7,3 GW aan duurzaam vermogen bij, waardoor de totale capaciteit uit alle energiebronnen 41 GW bedraagt. Het opgesteld vermogen van zonnepanelen groeide het hardst met 3,1 GW. Hierdoor is in 2020 49% meer zonne-energie opgewekt dan in 2019 (totaal zon 8 TWh). Elektriciteit uit windenergie op zee groeide relatief het hardst (+66%) door de ingebruikname van 1,4 GW vermogen van de windparken bij Borssele (totaal wind op zee 6 TWh). Wind op land leverde afgelopen jaar 9 TWh op, waarmee de totale opwek uit deze duurzame bronnen uitkomt op 23 TWh in 2020. Dit is ongeveer gelijk aan het jaarlijks elektriciteitsverbruik van de provincies Noord Holland en Utrecht samen.
Het aandeel duurzame energie neemt in de komende jaren verder toe, met de realisatie van windparken op zee, op land en de groei van zonnepanelen op land en op daken. Maarten Abbenhuis: "Op diverse plekken loopt het elektriciteitsnet tegen zijn grenzen aan om al deze duurzame stroom te transporteren. TenneT en de regionale netbeheerders werken hard om gezamenlijk alle bestaande plannen en de plannen voortkomend uit de regionale energie strategieën (RES) in te passen, zodat het elektriciteitsnet duurzaam, toekomstbestendig en betaalbaar blijft."
Over de Annual Market Update 2020
De TenneT Annual Market Update brengt de relevante ontwikkelingen op de Centraal West-Europese elektriciteitsmarkten in beeld met speciale focus op Nederland en Duitsland, de landen waar TenneT actief is. De Market Update 2020 laat de ontwikkelingen zien op de gebieden van: elektriciteitsprijzen, brandstofprijzen (gas, kolen, CO2-rechten), verbruik en verschillende vormen van opwek van elektriciteit, subsidieregelingen voor duurzame elektriciteitsproductie en interactie (bijv. importen en exporten) tussen het Nederlandse systeem en die in omringende landen. Ook wordt er speciale aandacht geschonken aan het waarborgen van de stabiliteit en de werking van het elektriciteitssysteem door de (prijs)ontwikkelingen voor balancing (behouden van het evenwicht tussen vraag en aanbod) en redispatch (ter voorkoming van congestie op het net) weer te geven.
