Consumentenorganisatie foodwatch is een e-mailactie gestart gericht op de coalitiepartijen VVD, CDA, D66 en Christen Unie waarin zij worden opgeroepen om groente en fruit niet duurder te maken, maar juist btw-vrij. De roep om de in het regeerakkoord geplande btw-verhoging niet door te laten gaan, wordt hiermee steeds luider. Eerder spraken wetenschappers en patiëntenorganisaties al hun grote zorgen uit over de kabinetsplannen rond de btw.
Momenteel wordt er 6% btw berekend op voeding, waaronder groente en fruit. Het nieuwe kabinet wil dit ophogen naar 9%. Groente en fruit zijn deze eeuw al aanzienlijk duurder geworden: respectievelijk 50% en 41%. Veel ongezond eten, daarentegen, is amper in prijs gestegen. Suiker is zelfs 18% in prijs gedaald. Al eerder is in de Kamer verzocht om groente en fruit btw-vrij te maken, maar het kabinet heeft hier niks mee gedaan. Ondertussen eten 6 op de 7 Nederlanders onvoldoende groente. Hetzelfde percentage eet onvoldoende fruit. Wekelijks komen er in Nederland 1.200 mensen met suikerziekte bij.
Maatregelen hoognodig
Driekwart van het supermarktaanbod bestaat uit sterk bewerkt fabrieksvoedsel, ofwel ultra-processed foods. Groente (+50%) en fruit (+41%) zijn sinds 2000 fors duurder geworden. Snoepgoed is amper in prijs gestegen en suiker zelfs in prijs gedaald (-18%). Van de Nederlandse bevolking heeft 43% overgewicht, en 12% obesitas. Per week komen er 1.200 mensen met suikerziekte bij in Nederland. 6 op de 7 volwassenen eet onvoldoende groente. Eenzelfde aantal eet onvoldoende fruit. Bij kinderen is die situatie niet beter, eerder slechter. De cijfers zijn duidelijk: er is urgent actie nodig.
Actief voedselbeleid blijft uit
Al jaren roept de overheid dat de gezonde keus makkelijker moet worden gemaakt. Maar zij komt amper verder dan wat voorlichtingsprojecten. De overheid hoort een actief voedselbeleid te voeren om gezond eten makkelijker en aantrekkelijker te maken. De overheid vertrouwt echter op zelfregulering van de voedingsindustrie. Dit terwijl minister Schippers erkent dat de stappen van de industrie slechts ‘matig ambitieus’ zijn en ‘achterlopen op de planning’, mede gebaseerd op gelijkluidende conclusies van het RIVM.
Btw-vrije groente en fruit
foodwatch wil dat het kabinet een actief voedselbeleid gaat voeren. Zo moet de btw op groente en fruit worden afgeschaft. Dit moet leiden tot een gezonder voedingspatroon, gezondere mensen en uiteindelijk minder hard stijgende zorgkosten. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Europese Commissie bepleiten het stimuleren van groente en fruit met prijsmaatregelen. In recente discussies over btw-vrije groente en fruit verschuilt het huidige demissionaire kabinet zich echter achter de EU-belastingregels om dit niet te doen: het zou niet mogelijk zijn (pg17).
Dit is slechts de halve waarheid: diverse andere EU-landen hanteren op basis van historische rechten wel verschillende btw-tarieven, ook onder de 5%. Daarnaast zijn er wettige mogelijkheden voor derogatie (ontheffing). Ook de komende herziening van het btw-stelsel in de EU biedt aanvullende kansen. Zeker gezien de steun van de WHO en de Europese Commissie voor een gezond prijsbeleid van lidstaten, zou btw-vrije groente en fruit op draagvlak en een soepele opstelling moeten kunnen rekenen. foodwatch vindt dat de overheid moet zorgen dat een appel uiteindelijk minder kost dan een donut, zeker ook omdat zij deze situatie zelf heeft gecreëerd.
Hoogleraar Jaap Seidell zegt hierover: “Er zijn door middel van landbouwsubsidies, prijsmaatregelen en andere zaken gunstige omstandigheden gecreëerd voor de productie en verkoop van vlees, zuivel en fastfood. Dit heeft geresulteerd in een ongezonde voedselomgeving, waarin een ongezonde keuze verschrikkelijk goedkoop is geworden. De overheid heeft een wettelijke taak om de burger hiertegen te beschermen.”
