Het Belgische project iLand is voorlopig uitgesteld. iLand zou de opslag van overschotten in de fluctuerende opbrengst van windenergie mogelijk maken. De ontwerpers willen een nieuwe en meer kosteneffectieve planning presenteren.
Soms waait het, soms schijnt de zon. Bronnen van duurzame elektriciteit als wind en zon zijn niet constant. Wisselende opbrengst van energie door natuurlijke variatie kan tijdelijke elektriciteitstekorten op het net veroorzaken bij een hoog aandeel van wind en zon in de energiemix. Dat is al vanaf 5% windenergie merkbaar, maar zeker bij hogere percentages. De geografische verdeling van de energiebronnen is vaak niet homogeen, waardoor de ene locatie een hoger aandeel wind of zon dan de andere heeft.
Transitie naar duurzame energie is noodzakelijk om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, en zo de opwarming van de aarde te beperken. Een constante stroomvoorziening is echter eveneens noodzakelijk om onze economie te faciliteren. De wetenschap onderzoekt mogelijkheden om dit dilemma op te lossen door elektriciteit op te slaan. Accu’s zijn vooralsnog duur en belasten het milieu. Een andere mogelijkheid is het omhoog pompen van water in stuwmeren gedurende elektriciteit overschotten, om vervolgens via hydropower die elektriciteit terug te winnen wanneer er een tekort is.
De voordelen van PSH
Pumped Storage Hydropower (PSH) hoeft niet duur te zijn, is efficient (tot 87%), en is snel genoeg gebleken om tekorten aan elektriciteit op het net op te vangen. Landen als België hebben echter onvoldoende hoogteverschillen en stuwmeren hiervoor. Denemarken vangt elektriciteitstekorten op met Noorse PSH, via High Voltage Direct Current (HVDC) kabelverbindingen over de zeebodem. Noorwegen heeft voldoende potentie om de omringende Noordzeelanden tot minimaal 2030 van voldoende PSH te voorzien om fluctuaties door toegenomen wind en zonne-energie op te vangen zonder dat daarvoor nieuwe reservoirs gebruikt hoeven te worden. Daardoor kunnen ook de gevolgen voor de Noorse natuur beperkt blijven.
Vaak gaat de voorkeur uit naar autonome oplossingen. Het Belgische project iLand biedt een innovatieve oplossing middels een “energie-atol”. In een notendop: stelt u zich een reusachtige badkuip voor in de zee. Vervolgens pompt u die badkuip leeg wanneer u een overschot aan windenergie heeft. Wanneer er gebrek aan elektriciteit is, laat u deze reusachtige badkuip weer volstromen. Met de waterstroom drijft u een grote dynamo aan en voilà, u hebt duurzame elektriciteit. Zo’n constructie heet een valmeercentrale.
iLand
iLand is een plan om 5 kilometer uit de Belgische kust, ter hoogte van Zeebrugge en Wenduine, een kunstmatige atol aan te leggen waarmee elektriciteitsopslag mogelijk op de wijze die hierboven is beschreven. iLand zou t ot 2500 miljoen kubieke meter zeewater kunnen bevatten, of beter gezegd, wegpompen met overtollige elektriciteit van reeds aanwezige windmolenparken op zee. Die windmolenparken genereren nu gedurende de nacht energie die niet gebruik kan worden omdat de vraag dan laag is. Door opslag middels een energie-atol zou op piekmomenten 450 MegaWatt geleverd kunnen worden aan het elektriciteitsnet.
Hoewel het idee van een valmeercentrale niet nieuw is, zou uitvoering op deze schaal dat zeker wel zijn. Iland zou een mondiale primeur zijn waarmee België zou aantonen innovatieve oplossingen te kunnen realiseren om klimaatverandering tegen te gaan.
Kanttekeningen
Vragen die je bij het project zou kunnen stellen zijn er natuurlijk ook. Want wat kost zoiets? Wat voor visuele impact heeft iLand op het landschap? Wat zijn de gevolgen voor natuur en milieu?
Critici menen dat de kosten hoog zijn voor een project dat pas relevant is bij meer capaciteit aan windenergie dan momenteel beschikbaar, en dat het rendement onvoldoende is. Voor elke opgeslagen megawatt dient er eerst 1,3 megawatt te worden geïnvesteerd. Hoewel futuristisch, is het project wellicht voor verbetering vatbaar. Mogelijk kan i Land ook zelf duurzame energie opwekken door zeewater via de turbines bij hoogtij naar binnen laten stromen, om het bij laagtij weer naar buiten te laten stromen
Kosten worden geschat tussen 1 en 1,5 miljard euro. Geld dat volgens sommigen beter geinvesteerd kan worden in windmolens en zonnepanelen. Bovendien is er de nodige weerstand vanuit een bewonerscomité nabij de geplande locatie van iLand, met name wegens vermeende visuele “landschapsvervuiling”. Wat gevolgen voor natuur en milieu betreft, ecologisch verantwoorde uitvoering van iLand kan mogelijk het lokale zeeleven bevorderen in plaats van verstoren.
Uitstel
Op basis van het kostenplaatje is besloten om uitvoering van iLand uit te stellen in afwachting van herziene planning. Hoewel aanvullend onderzoek verbeteringen kan opleveren, gaat dit besluit voorbij aan het mondiale belang van uitvoerbare technieken om fluctuerende duurzame energiebronnen effectiever te benutten middels opslag van elektriciteit. Is bij voorbeeld kostenvermindering voor latere vergelijkbare projecten als gevolg van opgedane ervaring, de zogenaamde “learning curve” meegenomen in dit besluit?
Ook mogelijkheden voor internationale subsidies voor uitvoering van iLand dienen onderzocht te worden. Want hoewel het van economisch belang is om financieel effectieve oplossingen te zoeken voor het klimaatprobleem, is de wetenschap duidelijk over de onwenselijkheid van uitstel van uitvoerbare oplossingen. Het meest gerenommeerde wetenschappelijke orgaan betreffende klimaatverandering, het IPCC, stelt in haar Fifth Assessment Report Summary for Policy Makers (2014) ondubbelzinnig vast dat uitstel van maatregelen om klimaatverandering te verminderen leidt tot significant hogere kosten als gevolg van klimaatschade in een later stadium. Het is daarom te hopen dat de herziene planning van Iland wel groen licht gaat krijgen.
Serge Mooijman