De hele geschiedenis door werd de wereld met regelmaat geteisterd door gewelddadige zieke geesten die leden aan grootheidswaan, paranoia en een waaier aan andere mentale aandoeningen. Vladimir Poetin lijkt zich nu bij dit macabere gezelschap te voegen.
Het is zijn persoonlijke oorlog. Een oorlog tegen een geschiedenis die hem niet zint, tegen een volk dat daarvoor moet boeten en tegen een systeem dat hij veracht. Een oorlog tegen de halve wereld, en uiteindelijk ook een vuile oorlog tegen het klimaat.
De voortekenen waren er al jarenlang, maar bleven voor veel westerse blikken onder de radar. In een sterke en uitvoerige analyse liet de Groene zien hoe het denken van Poetin werd beïnvloed door fascistoïde filosofen als Lev Goemiljov, Alexander Doegin en Ivan Iljin. Zijn doel zou niet minder zijn dan de totale vernietiging van Oekraïne, omdat het zich afkeerde van moeder Rusland en westerse waarden en vrijheid verkoos. Dat verklaart wellicht zijn ongevoeligheid voor sancties en het telkens opvoeren van geweld juist als er om wapenstilstand en evacuatie wordt gevraagd.
Maar blijft het daarbij? Poetin's haat jegens Oekraïne is gevoed door zijn afkeer van de, in zijn ogen decadente en vervallen westerse samenleving. Hij toont dan ook een totale minachting voor de spelregels die daar, en in het grootste deel van de wereld, gelden. En er is in zijn ogen blijkbaar maar één oplossing: radicale, bloedige vernietiging.
Zo'n perverse mentaliteit kunnen wij ons gewoon niet meer voorstellen. We waren er zeer stellig van overtuigd dat we die in de geschiedenis achter ons hadden gelaten. En in ons optimisme zagen we het niet aankomen.
Zorg voor natuur en klimaat is in de ogen van een dergelijke geweldsaanbidder bij uitstek een onderwerp voor westerse watjes, en een hinderlijke sta-in-de-weg voor de exploitatie van fossiele massavernietigings-energie die zijn orgie van destructie moet financieren.
Nep-optimisme
In contrast met dit machtsdenken koestert het westen een innige relatie met optimisme. Alles wordt altijd beter en het is nooit zo erg als waar door wetenschappers en experts voor wordt gewaarschuwd. Epidemieën komen niet meer voor, die CO2 uitstoot gaat zeker snel omlaag en Poetin begint geen oorlog. Prijsstijgingen en inflatie blijven beperkt en zijn tijdelijk. Jawel, in Fabeltjesland. Waarom zijn we zo scherp op nepnieuws en laten we ons telkens weer belazeren door nep-optimisme?
Mogelijk vindt dat een oorsprong in de tegenstellingen tussen de doctrines van de grote machtsblokken in de wereld. Voormalige communistische samenlevingen zoals Rusland en China leven onder repressie en tot voor kort in schaarste. In het westen daarentegen heersen vrijheid en overvloed. In het ene deel van de wereld worden denkbeelden opgelegd, terwijl in het andere deel van de wereld consumptiedwang heerst. Optimisme maakt onderdrukking lastig, en pessimisme weerhoudt mensen van consumeren. Andersom houdt de schijn van optimisme de consumptie op gang, en dus de kapitalistische geldstroom van arm naar rijk, waar de westerse samenleving op drijft.
Nep-optimisme is zo een middel om de politieke en economische macht in stand te houden, net zoals repressie dat doet voor Poetin cs.
Oorlog met het klimaat
Voor het klimaat maken die verschillen niet zoveel uit, want uiteindelijk is de hele wereld in oorlog met het klimaat. Het verschil bestaat vooral uit de manier hoe we erover praten: waar de ene helft klimaatverandering domweg ontkent, speelt de andere helft een spel van de dreiging accepteren, maar tegelijk deze bagatelliseren en negeren en het volk stilhouden met geruststellende en nep-optimistische boodschappen dat we het allemaal nog op tijd kunnen oplossen.
Zelfs de milieubeweging doet er aan mee. Dat zagen we tijdens de corona-crisis, die werd aangegrepen om mensen toch vooral te overtuigen dat die crisis een opgelegde kans is om van de tijdelijk lagere uitstoot in de economische terugval een permanente klimaatvriendelijkere economie te maken. We kennen het resultaat inmiddels: weer 6% meer uitstoot in 2021. En nu steken soortgelijke berichten alweer de kop op rond de oorlog in Oekraïne.
Die oorlog zorgt op zichzelf voor veel vernietiging, menselijk lijden en natuurlijk veel extra klimaatverstoring, maar ook voor nog grotere energieschaarste en nog hogere prijzen en opnieuw in gebruik nemen van vuile fossiele opwekking. En hij versterkt alleen maar de perverse effecten van de prijsstijgingen van energie, door de schaarste als gevolg van de economische opleving na corona. Schaarste aan onderdelen en materialen vertragen de productie van windmolens en zonnepanelen. Extra uitgaven voor defensie slokken de overheidsbudgetten voor energietransitie op en hoge prijzen en inflatie doen dat bij de consument. Kortom, de hele wereld blijft zo in oorlog met het klimaat.
Radicaal realistisch aanpakken
Al eerder schreef ik over radicaal realisme in de aanpak van de klimaatproblematiek. In het hiervoor beschreven proces staat dit lijnrecht tegenover nep-optimisme. Denken vanuit radicaal realisme had Biden mogelijk ervan weerhouden om Poetin (door tegen afspraken in uitbreiden van de Navo en extreme sancties) over de streep te duwen. Hardere klimaatmaatregelen hadden mogelijk een explosieve CO2 stijging voorkomen, in plaats van het aan de markt over te laten.
Hoe langer je de realiteit ontwijkt, hoe hoger de prijs wordt wanneer deze zich aandient. Die neemt nu dramatische vormen aan, als gevolg van oorlog en van klimaatverandering. Die prijs uit zich in aantallen slachtoffers en in kosten, die geld opslurpen dat nodig is om juist méér slachtoffers te voorkomen. Maar hopen dat dat snel verandert is misschien ook wel nep-optimistisch.
Peter van Vliet
