Onleesbare kleine lettertjes, misleidende afbeeldingen en cryptische informatie over voedingswaarden: foodwatch stelt dat de nieuwe EU-brede regels voor voedselinformatie falen in de ambitie om consumenten voldoende te informeren. Op 13 december 2014 treden de meeste nieuwe regels in werking. “Deze Europese verordening brengt onvoldoende verandering met zich mee”, bekritiseert Meike Rijksen, campagneleider bij foodwatch. “Het zorgt voor weinig transparantie, beschermt niet tegen misleiding en deze regels worden wettelijk vastgelegd voor de komende jaren.” De levensmiddelenindustrie heeft volgens foodwatch verschillende wél consumentvriendelijke voorstellen met succes gedwarsboomd.
Hoewel foodwatch het een stap in de goede richting vindt dat er met de nieuwe wetgeving (EU verordening 1169/2011 Voedselinformatieverstrekking) aanvullende verplichtingen worden opgelegd aan fabrikanten ten aanzien van de voedselinformatie die aan consumenten wordt verstrekt, wordt toch veel problematiek niet verholpen.
Geen voedingswaarden op voorkant verpakking
Zo werd de ambitie om verplichte weergave van de belangrijkste voedingswaarden op de voorkant van de verpakking effectief door de levensmiddelenindustrie voorkomen. De gebruiksvriendelijke, kleurgecodeerde verkeerslicht-etikettering naar het oorspronkelijke model van de Britse voedselautoriteit FSA vond onder (Euro-) parlementariërs namelijk nèt geen meerderheid. Met dit verkeerslichtsysteem zouden consumenten in één oogopslag op de voorkant van de verpakking kunnen zien of de hoeveelheid zout, suiker, vet en verzadigd vet in een product hoog (rood), gemiddeld (oranje) of laag (groen) is.
Volgens onderzoek van Corporate Europe Observatory heeft de Europese levensmiddelenindustrie één miljard euro geïnvesteerd om invoering van het verkeerslicht tegen te houden en het eigen verwarrende, misleidende en bovendien vrijwillige GDA-systeem in te voeren (in Nederland referentie-inname, voorheen Dagelijkse Voedingsrichtlijn).
Onrealistische porties, verwarrende percentages
Gebruikt een fabrikant de referentie-inname om de voedingswaarden vrijwillig op de voorkant van de verpakking te zetten, dan worden ze regelmatig uitgedrukt aan de hand van onrealistisch kleine porties, twijfelachtige 'aanbevolen dagelijkse hoeveelheden' en verwarrende percentages, waardoor de hoeveelheden vet, suiker en zout vaak kleiner lijken dan ze zijn. Een voorbeeld is de weergave van het suikergehalte voor een half flesje frisdrank of een halve candybar.
Overige kritiek van foodwatch:
- kleine lettergrootte: In plaats van de oorspronkelijke - door de Europese Commissie voorgestelde - 3 milimeter hoeft de verplichte informatie op het etiket niet groter te zijn dan 1,2 mm (gemeten voor de hoogte van de kleine “x”). Voor kleine verpakkingen is dat zelfs maar 0,9 mm. Ter vergelijking: voor kranten en tijdschriften is 2 mm het gemiddelde. De voedselindustrie verzette zich onmiddellijk tegen de consumentvriendelijke leesbaarheidseis van 3 mm. Een van haar argumenten was dat op de verpakking te weinig ruimte voor de marketing van het merk zou overblijven. Een ander argument was dat de verpakkingen door de maatregel groter zouden worden en er dus meer verpakkingsafval zou ontstaan. Dit is volgens foodwatch complete onzin. Meike Rijksen: “Het overgrote deel van de verpakking bestaat voornamelijk uit (misleidende) plaatjes en marketingteksten. Er is wel zeker voldoende ruimte voor de feiten, op een dusdanige manier gepresenteerd dat ook oudere en slechtziende consumenten ze zonder loep kunnen lezen.“
- Misleidende afbeeldingen en slogans: Voedselfabrikanten kunnen consumenten met de ingang van de nieuwe EU-verordening nog steeds misleiden met foto's en tekeningen op hun verpakkingen. Ook als er slechts een ministukje aardbei in een aardbeienyoghurt zit, mogen er grote aardbeien op het yoghurtpak staan. Vanaf 13 december 2014 worden die aardbeienplaatjes alleen verboden als er helemaal geen aardbei in de yoghurt te vinden is of de producent bijvoorbeeld alleen aardbeiaroma – dat niet afkomstig is van echte aardbeien - heeft gebruikt. Maar zodra de fabrikant slechts een heel klein beetje echt fruit (bijvoorbeeld slechts 0,1%) – of een aroma gemaakt van echt fruit – toevoegt, kan hij zijn gang gaan met foto's en vermeldingen van het fruit.
- Misleidende voedings- en gezondheidsclaims: De nieuwe EU-verordening pakt misleidende voedings- en gezondheidsclaims op voedselproducten niet aan. Dankzij een bijna tien jaar durende lobby heeft de voedselindustrie ervoor gezorgd dat het volkomen legaal is dat deze claims zelfs op onverantwoorde producten als snoep of frisdrank staan. Alles wat een producent daarvoor hoeft te doen is bijvoorbeeld wat vitaminen aan het snoepje of de frisdrank toevoegen. Dit is geregeld in de Europese 'Gezondheidsclaimsverordening' en valt dus buiten de nieuwe verordening.
- Herkomst onduidelijk: De nieuwe EU-verordening verandert weinig aan het vergaande gebrek aan transparantie. De consument wordt bij de meeste voedingsmiddelen (met uitzondering van eieren, onbewerkt rundvlees en vers fruit en groente) nog steeds niet over de herkomst van de hoofdingrediënten geïnformeerd. Zelfs voor producten die als “lokaal” of “regionaal”in de markt worden gezet, is het vaak niet verplicht die informatie te verstrekken. Het enige nieuwe is dat de fabrikant bij onbewerkt varkens-, schapen- en geitenvlees en gevogelte vanaf april 2015 moet aangeven waar de dieren zijn gefokt en geslacht. Maar die etiketteringsplicht vervalt zodra het vlees is bewerkt: op een worst hoeft de herkomst al niet meer te staan.
Het Europees Parlement wilde verder gaan en de herkomstvermelding bijvoorbeeld ook verplichten voor bewerkt vlees, bewerkte melkproducten en bewerkte producten die voornamelijk uit één ingrediënt bestaan. Maar ook daartegen kwam de lobby van de levensmiddelenindustrie met succes in verweer.
Meer kritiek op, en achtergrondinformatie over, de nieuwe EU-Verordening voedselverstrekking heeft foodwatch hier gepubliceerd.