De maatregelen waarmee de overheid burgers wil stimuleren om lokale coöperaties voor zonne-energie op te zetten – de zogeheten postcoderoos - zijn zo complex en beperkend dat ze duurzame initiatieven juist blokkeren. Burgers die op andere daken zonnepanelen willen plaatsen krijgen te maken met hoge aansluitkosten, BTW-heffingen en bureaucratische rompslomp.
Dat stellen Nederlandse deskundigen die spreken tijdens de conferentie The Solar Future NL, die 27 mei door Solarplaza wordt georganiseerd in de Beurs van Berlage in Amsterdam. In de Tweede Kamer heeft de ChristenUnie vragen gesteld aan minister Kamp van Economische Zaken en staatssecretaris Wiebes van Financiën over het strenge belastingregime voor de coöperaties.
In het in september 2013 afgesloten energieakkoord voor duurzame groei is afgesproken dat burgers die in coöperatief verband of met Verenigingen van Eigenaren zonne-energie willen opwekken, een belastingkorting van 7,5 cent per kilowattuur krijgen, mits ze zich in een zogeheten postcoderoos – een viercijferige postcode plus aangrenzende cijfers – bevinden. Samen met niet afgedragen BTW levert dat een korting van 9 cent per kilowattuur op.
Het project De Ramplaan in het Ramplaankwartier in Haarlem is een van de eerste coöperaties in Nederland die gebruik wil maken van deze regeling. Wijkbewoners plaatsen bijna 1500 zonnepanelen op een grote hal in de buurt, waarmee ze jaarlijks 300.000 tot 400.000 kilowattuur stroom opwekken, goed voor 10 tot 15 procent van het stroomverbruik in de wijk. Bijna alle zonnepanelen zijn al verkocht.
Het probleem is dat de coöperatie niet de bestaande stroomaansluiting mag gebruiken, maar 30.000 euro netwerkkosten moet betalen voor een nieuwe aansluiting. Ook wordt ze aangemerkt als een BTW-plichtige organisatie. Verder mag de coöperatie mensen met een kleine beurs geen lening geven voor de aanschaf van zonnepanelen en vervalt de belastingkorting als burgers minder stroom afnemen dan afgesproken.
,,Dit is pure pesterij van de minister en de staatssecretaris,” zegt oprichter Matthijs Hisschemöller van de Ramplaan. ,,Het lijkt erop dat de overheid op alle mogelijke manieren probeert de productie van duurzame energie tegen te werken. De postcoderoos is in beginsel een fabelachtig goede regeling, maar de Tweede Kamer moet hier bovenop zitten anders gaat het mis.”
De vragen die de ChristenUnie heeft gesteld gaan dan ook over alle drempels die ze in Haarlem moeten overwinnen. Volgens energieonderzoeker Anne Marieke Schwencke is het voor coöperaties haast onmogelijk om een rendabele businesscase op te zetten. Schwencke werkte onlangs samen met het Planbureau voor de Leefomgeving aan een onderzoek naar de relatie tussen burgerinitiatieven en gemeenten. De postcoderoos is volgens haar veel te ingewikkeld en bureaucratisch. Zo moet een coöperatie zijn stroom verkopen aan een energiebedrijf, die het vervolgens via de verschillende energiebedrijven aan de leden moet terugleveren. ,,De hoge netwerkkosten zijn slechts één van de problemen. De regeling is ongelooflijk complex en daarom ben ik er geen voorstander van,” stelt Schwencke. ,,Je ziet in Nederland een enorme animo bij burgers om zonnepanelen op daken te leggen, maar ik ben erg bezorgd over deze constructie. Die gaat backfiren en dat zou een gemíste kans zijn.”
In plaats van de postcoderoos pleit Schwencke voor de invoering van feed-in tarieven, waar Duitsland en België succes mee hebben, of een SDE+ exploitatiesubsidie, die nu alleen voor bedrijven en instellingen geldt. ,,Dan krijg je een vaste prijs voor de opgewekte stroom en zitten er zo min mogelijk schakels in het hele proces,” aldus Schwencke.
Adviseur duurzaamheid Ronald Franken werkt momenteel aan een breed gedragen businesscase van de postcoderoos, waarin provincies, banken, woningcorporaties en gemeenten samenwerken. Doel is de haalbaarheid voor verschillende marktsegmenten in kaart te brengen en alle risico’s op een rij te zetten. ,,Maar vooraf is het voor de partijen wel duidelijk dat de postcoderoos complex en beperkend is. Het ziet er naar uit dat de businesscase alleen van de grond komt als gemeentes, provincies en energiemaatschappijen ondersteuning bieden aan de coöperatie,” zegt hij. ,,Dit is een regeling die vele onnodige lokale kosten met zich meebrengt voor eigen energieopwekking, die vooral beperkt en afremt en zo ook de potentiële groei van de zonne-energiemarkt afremt.”
Volgens hem ligt de terugverdientijd van een reële businesscase van postcoderoosprojecten tussen de 15 en 18 jaar. Dat is voor particulieren niet interessant. ,,Met positieve uitgangspunten kunnen terugverdientijden teruggebracht worden naar 10 tot 12 jaar. Hier zitten echter onzekerheden in. Er zullen best partijen zijn die hier geld insteken, maar ik hoop dat ze niet teleurgesteld worden,” aldus Franken. Ook hij pleit voor een SDE+-regeling voor particulieren. ,,Dan krijg je 15 jaar lang een vast bedrag terug voor je stroom. Daar kun je een businesscase op bouwen.”
De enige spreker tijdens The Solar Future NL die wel positief is over de mogelijkheden van de postcoderood is directeur Ron Verschoor van Zonnegrond. Zijn bedrijf huurt braakliggende weilanden van gemeenten om er zonne-energiecentrales op te bouwen. Een soort volkstuin, maar dan met zonnestroom als oogst. Mensen die binnen de postcoderoos van zo’n terrein wonen kunnen meedoen en in twintig jaar tijd tot wel 20.000 euro besparen op hun energierekening, zo rekent Zonnegrond voor.
Voor het eerste project in Broekland zijn al meer dan 1000 zonnepanelen verkocht en in juni zal de eerste stroom geleverd worden. De gronden waarop de zonne-energiecentrales worden gebouwd zijn door de netbeheerder al voorzien van aansluitingen. Daarom hoeft Zonnegrond geen hoge netwerkkosten te betalen. Het eerste project is zo succesvol dat binnenkort het tweede van start gaat in Heerhugowaard. ,,Zo rijgen we de postcodes aaneen. Voor ons geeft de belastingkorting uit het energieakkoord wel voldoende rendement. Deelnemers verdienen hun investering binnen tien jaar terug,” aldus Verschoor.