De Verenigde Naties (VN) hebben zich altijd als een vurige pleitbezorger van de mensenrechten opgeworpen, maar krijgen af te rekenen met een tegendraads lid in hun uitgebreide 'familie': de Wereldbank.
De speciale VN-rapporteur voor Extreme Armoede en Mensenrechten, Philip Alston, hekelt de Wereldbank voor het marginaliseren of zelfs negeren van de mensenrechten. Vooral in zijn operationeel beleid behandelt de Bank mensenrechten "eerder als een besmettelijke ziekte dan als universele waarden en verplichtingen", zo stelt Alston in een nieuw online gepubliceerd rapport.
Het verslag, dat op 23 oktober officieel aan de VN-Algemene Vergadering wordt gepresenteerd, verwijst naar de "anachronistische en inconsistente interpretatie van een zogenaamd politiek verbod" dat vermeld wordt in de oprichtingsakte (Articles of Agreement) van de Wereldbank.
"Ze beroepen zich op een document dat dateert van 1945 en argumenteren dat deze clausule – niet tussenbeide komen in de politieke zaken van een land – de Wereldbank verbiedt om zich met mensenrechten in te laten. Maar in die tijd was er nog geen internationale lijst van mensenrechten, en bestond er nog geen internationale instelling die zich met deze kwesties bezighield", verklaart Alston.
Human Rights Watch
Ook mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) heeft kritiek op de Wereldbank, dat afgelopen weekend zijn jaarlijkse vergadering hield in Peru. De ngo is niet blij met de kladversie van een nieuw beleid waarmee de Bretton Woods-instelling de sociale en ecologische kant van grote projecten die ze financiert, wil veilig stellen.
Jessica Evans, advocate en onderzoeker bij HRW, vond het woord 'mensenrechten' niet terug in deze tekst. "Ongelooflijk en ontgoochelend dat de Bank een beleid kan voorstellen dat arme en kwetsbare bevolkingsgroepen moet beschermen, zonder te beloven dat ze de mensenrechten zal respecteren."
Als lid van de VN-familie zou de Wereldbank het systeem van internationale mensenrechten juist moeten versterken en zelfs promoten, vindt Sarah Saadoun van HRW. "En toch weigert de instelling voorlopig om zich te engageren als het gaat om het naleven van de mensenrechten."
De Wereldbank werpt tegen dat de kladtekst even ver gaat als andere multilaterale ontwikkelingsbanken om kwetsbare en gemarginaliseerde bevolking te beschermen. Dat klopt niet, zegt Human Rights Watch. "Andere multilaterale ontwikkelingsbanken en internationale agentschappen erkennen dat respect voor de mensenrechten tot betere resultaten leidt, en hebben mensenrechten en bijhorende standaarden onderdeel gemaakt van hun beleid."
Mandaat om armoede te verlichten
"De houding van de Wereldbank druist ook in tegen zijn mandaat om armoede te verlichten. Experts, onder hen ook onderzoekers van de Wereldbank, hebben al lang aangetoond dat respect voor de mensenrechten cruciaal is voor inclusieve, duurzame ontwikkeling", aldus HRW.
Alston schrijft in zijn rapport dat – ondanks legale argumenten – de echte redenen van de Wereldbank om de kwestie van mensenrechten te ontwijken duidelijk politiek van aard zijn.
Landen die geld lenen van de Bank, of lidstaten die kritisch staan tegenover mensenrechten, willen niet dat de Wereldbank in een soort politieagent voor mensenrechten verandert die zich bemoeit met hun binnenlandse zaken", verklaart hij. "Lidstaten van de Wereldbank uit de hele wereld treft schuld."
"Het is frappant hoe weinig aandacht er werd besteed aan hoe een mensenrechtenbeleid van de Wereldbank er in de praktijk zou kunnen uitzien. Het is tijd dat Wereldbank-voorzitter Jim Yong Kim het initiatief neemt, maar ook de lidstaten hebben natuurlijk hun verantwoordelijkheid", besluit Alston.
Thalif Deen
