Multinationale olie- en gasbedrijven bereiden een wereldwijde expansie van de winning van schaliegas voor. Hiervoor wordt onder meer het belastingregime in diverse landen versoepeld. Dat blijkt uit een nieuwe studie van Friends of the Earth Europe.
Tot nu toe werd 'frakken' – de methode om schaliegas te winnen die de gasmarkt op zijn kop gezet heeft – vooral in Noord-Amerika en in mindere mate in Europa toegepast. Met name de Amerikaanse gasproductie is in de afgelopen jaren exponentieel gegroeid. Veel landen elders in de wereld bezinnen zich intussen ook op de mogelijkheden van schaliegaswinning.
Volgens een schatting die de Amerikaanse Organisatie voor Energiestatistieken (EIA) vorig jaar publiceerde, is ongeveer 90 procent van de wereldwijde voorraad schaliegas buiten de Verenigde Staten te vinden – een bijzonder lucratief potentieel.
Volgens de nieuwe studie heeft alleen Brazilië de regelgeving verscherpt in reactie op deze toekomstige expansie. De overige onderzochte landen (Mexico, Argentinië, Algerije, Marokko, Tunesië, Zuid-Afrika, India, Indonesië, China en Rusland), doen vaak juist het tegenovergestelde.
"Onder druk van de fossiele brandstoffen-industrie – die diepe zakken heeft en werkgelegenheid en investeringen belooft – hebben verschillende regeringen hun milieuwetgeving al afgezwakt, belastingregimes veranderd en bedrijfsvriendelijke vergunningsprocedures en productieprocessen ingesteld om buitenlandse investeerders en expertise te trekken", staat in het rapport. "Dit gaat vaak ten koste van het publieke belang."
Argentinië
De schaliegaswinning is een nog ontluikende industrie. Desondanks lijken noch bedrijven noch regeringen pogingen te doen om zich te beschermen tegen de problemen die kunnen ontstaan, inclusief spanningen op sociaal, politiek en milieugebied. "De industrie probeert het gunstige Amerikaanse beleid ook elders in de wereld te introduceren", zegt Antoine Simon van Friends of the Earth, hoofdauteur van het rapport. "De eerste fase van de wereldwijde strategie is de wettelijke voorwaarden zo soepel mogelijk maken voor de industrie. Dat hebben we in elk onderzocht land gezien."
Buiten Noord-Amerika en Europa, loopt Argentinië voorop met de ontwikkeling van schaliegas. Dat land kan voor de industrie als voorbeeld dienen als het gaat om regelgeving. Argentinië heeft bijvoorbeeld een nieuwe wet aangenomen die een hoge minimumprijs garandeert voor schaliegas. Deze wet heeft in Argentinië de bijnaam "het Chevron-decreet" gekregen, een verwijzing naar het Amerikaanse oliebedrijf Chevron. Een dag nadat de wet was aangenomen, zegt hij, tekende het belangrijkste door de staat gesteunde Argentijnse olie- en gasbedrijf een productiecontract voor de lange termijn met Chevron.
Marokko heeft inmiddels een gunstig belastingklimaat gecreëerd voor olie- en gasinvesteerders. Zo worden producenten in de eerste tien jaar vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Rusland heeft soortgelijke belastingregels ingesteld voor de eerste 15 jaar.
Tegelijkertijd ontbreekt het in de meeste landen aan milieuwetgeving en sociale bescherming. Voor het frakken zijn bijvoorbeeld grote hoeveelheden water nodig. In het rapport wordt erop gewezen dat een aanzienlijk deel van de schaliegasreserves in de wereld te vinden is in gebieden waar nu al waterschaarste en daaraan gerelateerd geweld heerst. Ook bevindt het schaliegas zich in veel gevallen in de buurt van waterlagen die de grens tussen landen overschrijden.
Los van de zorgen over de plaatselijke impact van schaliegasontwikkeling, bestaat er onduidelijkheid over de vraag in hoeverre schaliegas ontwikkelingslanden daadwerkelijk geld oplevert. Tot nu toe heeft alleen Brazilië zich specifiek over deze vraag gebogen. "Uit ons onderzoek blijkt dat alleen in Brazilië wetgeving is aangenomen die de staat verzekert van significante inkomsten", zegt Simon. "In andere landen lijkt dat niet aan de orde. Daar zien we vooral wetgeving die staatssteun biedt aan buitenlandse investeerders."
Amerikaanse pr
De drijvende kracht achter de schaliegasexpasie komt niet eenvoudig uit de hoek van multinationale ondernemingen en nationale regeringen die graag investeerders willen aantrekken. Frakken heeft zijn oorsprong in de Verenigde Staten en de Amerikaanse regering speelt volgens Friends of the Earth een centrale rol in het promoten van deze technologie wereldwijd.
In bijna alle landen die voor het rapport werden doorgelicht, constateerden de onderzoekers een "nauwe band" met een Amerikaanse overheidsinstelling, het Unconventional Gas Technical Engagement Program (Ugtep). Ugtep houdt kantoor op het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en richt zich sinds 2010 op technische ondersteuning bij gaswinning.
"Regeringen hebben vaak een beperkte capaciteit om in hun land het potentieel aan onconventioneel gas te onderzoeken of dat op een veilige en duurzame manier te ontwikkelen", zegt Ugtep op zijn website. "De ultieme doelen van Ugtep zijn om grotere energiezekerheid te bereiken door de ontwikkeling van ecologisch en commercieel duurzame raamwerken."
Terwijl Amerikaanse diplomaten de taak hebben de Amerikaanse zakelijke kansen in het buitenland te versterken, stellen critici dat de activiteiten van Ugtep betrekking hebben op het wereldwijd promoten van schaliegaswinning onder de vlag van Amerikaanse diplomatie. "Ugtep gebruikt officiële overheidskanalen en geld van Amerikaanse belastingbetalers om grootschalige schaliegaswinning wereldwijd te promoten en daarmee deuren te openen voor de belangrijkste spelers in de olie- en gasindustrie", staat in het rapport.
"Via Ugtep is zijn de Verenigde Staten ook actief betrokken bij het aanpassen van buitenlandse wetgeving, om zo een gunstig juridisch raamwerk te creëren voor de ontwikkeling van schaliegas en -olie in de betreffende landen."
Carey Biron
