Earth Day, 22 april 2022 markeerde de opkomst van de Zoöp, een model voor het organiseren van instellingen en bedrijven in een zoölogische coöperatie. Op deze manier werken mensen en andere vormen van leven samen om de klimaatcatastrofe tegen te gaan.
Het Zoönomic Institute heeft de overeenkomst ondertekend die van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam, het nationale museum voor architectuur, design en digitale cultuur van Nederland, de allereerste Zoöp ter wereld heeft gemaakt. Zoöps zijn organisaties die samenwerken met ander dan menselijk leven om ecologische regeneratie te bevorderen. De juridische structuur voor het Zoöp-model is ontwikkeld in nauwe samenwerking met het gerenommeerde Nederlandse advocatenkantoor De Brauw Blackstone Westbroek.
6e uitstervingsgolf
We bevinden ons midden in een snel escalerende klimaatcatastrofe en de 6e uitstervingsgolf. Die zijn het resultaat van een samenleving en een economisch systeem die systematisch menselijke belangen boven andere dan menselijke belangen plaatsen. Met de Zoöp wil The Zoönomic Institute bijdragen aan de ontwikkeling van alternatieve logica. De term Zoöp is een afkorting van Zoöperation en is een combinatie van het Griekse woord voor leven – zoë – en het woord samenwerking.
Zoöp laat zich inspireren door recente ontwikkelingen op het gebied van natuurrecht en werkt met de inzichten van de Donut Economy. “Als regeringen en bedrijfsleiders meedoen, kan het Zoöp-model de game-changer zijn waar we allemaal naar op zoek zijn”, zegt Margaret Satya Rose, vicevoorzitter van de Zoönomic Foundation.
De Zoöp als bestuursmodel
Het Zoöp-model is een innovatief bestuursmodel dat een praktijk van ecologische regeneratie in organisaties cultiveert door samenwerking tussen mensen en ander-dan-menselijk leven te bevorderen. Het is een radicaal model waarmee elke organisatie kan bijdragen aan ecologische regeneratie. Het Zoöp-model verankert het realiseren van ecologische verjonging binnen een organisatie op een robuuste manier, zonder de bestaande doelen te wijzigen. Een organisatie wordt een Zoöp door een Spreker voor de Levenden op te nemen als bestuurswaarnemer en zich te committeren aan de Zoönomische Jaarcyclus.
De Speaker for the Living heeft als enige taak de belangen van ander dan menselijk leven te behartigen in de operationele sfeer van Zoöps. De Zoönomische Jaarcyclus zorgt ervoor dat ecologische verjonging wordt gerealiseerd, gemeten en gecontroleerd. Ernestien Idenburg, voorzitter van de Zoönomic Foundation: “Het spannende aan het Zoöp-model is dat het nu al geïmplementeerd kan worden! Er is geen wetswijziging nodig om een onmiddellijk positief effect te hebben. Bovendien zou het wetgevers een kader kunnen bieden voor het implementeren van regeneratief beleid, wat leidt tot systeemverandering.”
Het Nieuwe Instituut wilde een Zoöp worden om concrete stappen te zetten naar een klimaatpositieve toekomst, waarbij alle lagen van het instituut betrokken zijn. Nu Het Nieuwe Instituut officieel is ingehuldigd als Zoöp, staan ruim 20 andere organisaties in binnen- en buitenland klaar om ook Zoöps te worden. Ze worden ondersteund door The Zoönomic Institute, de drijvende kracht achter de Zoöp-beweging.
Klaas Kuitenbrouwer, initiatiefnemer van het Zoöp-project: “We willen een groeiend netwerk van Zoöps creëren met het Zoönomic Institute als kennissteward en versneller van de bredere Zoöp-beweging. Ons doel is om zoveel mogelijk van de economie te transformeren in een regeneratieve, mens-inclusieve, Zoönomy: een netwerk van uitwisseling van materie, energie en betekenis dat alle lichamen in hun bestaan ondersteunt.”
Meer initiatieven om de natuur een wettelijke status te geven
Het Spaanse parlement, het Congres van Afgevaardigden, heeft ingestemd met de behandeling van een wet die het meer Mar Menor en het hele stroomgebied rechtspersoonlijkheid geeft. Zo wordt het het eerste ecosysteem in Europa met eigen rechten, alsof het een persoon of een bedrijf is. Een grote meerderheid heeft ja gezegd tegen het omzetten van het populaire wetgevingsinitiatief (ILP), dat door meer dan 600.000 handtekeningen werd gesteund, in een wetsvoorstel en daarmee het parlementaire proces te beginnen.
Het initiatief verdedigt een “radicale verandering” in het tot nu toe toegepaste paradigma, waarin de natuur, in dit geval de Mar Menor, van “een object in dienst van de mensheid” behandeld wordt als “een subject van rechten”, “van slaaf naar burger”, legt de professor rechtsfilosofie aan de Universiteit van Murcia Teresa Vicente uit, een van de promotors van deze maatregel en verantwoordelijk voor de presentatie ervan aan de afgevaardigden op 15 maart aan El Pais.
Over de hele wereld proberen activisten rivieren te beschermen door ze rechtspersoonlijkheid te geven. Is dit slechts symboliek, of kan het een blijvende verandering van het milieu veroorzaken? Dat was de centrale vraag in een groot artikel in The Guardian, juli 2021.
De Magpie River in Canada heeft de rechtspersoonlijkheid gekregen van de lokale autoriteiten en heeft negen rechten gekregen, waaronder het recht om te stromen, het recht om te worden beschermd tegen vervuiling en het recht om een rechtszaak aan te spannen.
Uapukun Mestokosho, een lid van de Innu-gemeenschap die campagne voerde voor de erkenning van de rechten van de rivier, zei dat tijd doorbrengen op de rivier “een vorm van genezing” was voor inheemse volkeren die hun traditionele, op het land gebaseerde praktijken, die tijdens het geweld van het koloniale tijdperk waren verlaten, konden doen herleven.
De Magpie River in Canada heeft het recht om te stromen, maar hoe je dat recht afdwingt is erg onduidelijk
De Magpie is een van een toenemend aantal rivieren dat over de hele wereld wordt erkend als een levend wezen. De snelgroeiende beweging voor natuurrechten dwingt lokale, nationale en internationale autoriteiten om natuurlijke kenmerken – van meren tot bergen – wettelijk te erkennen, waardoor ze ofwel een rechtspersoonlijkheid ofwel een onafhankelijk recht op bloei krijgen.
In Nieuw-Zeeland heeft het Whanganui-verdrag dit belangrijke probleem niet aangepakt, waarbij een waterbedrijf 80% van de stroom van de rivier blijft omleiden voor waterkracht totdat de vergunning ervan in 2039 afloopt. Zelfs als dit concept juridisch tandeloos zou blijken, beweren experts dat het concept nog steeds echte transformatieve kracht bezit.
In Canada heeft David Boyd, een professor in de rechten en de speciale VN-rapporteur voor mensenrechten en milieu, gezegd dat rechtspersoonlijkheid zou kunnen slagen waar tientallen jaren van milieuwetten hebben gefaald, waardoor een culturele verschuiving op gang komt, weg van het opvatten van de natuur als een “magazijn van goederen voor menselijk gebruik”.
In India probeerde een hooggerechtshof van de staat in 2017 de Ganges en de Yamuna-rivier rechtspersoonlijkheid te geven, maar tegen de beslissing werd beroep aangetekend bij het Hooggerechtshof. Campagnevoerders wachten nog steeds op het vonnis, terwijl de rivieren nog steeds vervuild en geëxploiteerd worden.
De oorsprong van het idee
Een diepgaand artikel in The New Yorker beschrijft dat het idee dat ‘natuurlijke objecten’ zoals bossen en stromen rechten zouden moeten hebben, een halve eeuw geleden voor het eerst naar voren werd gebracht door Christopher Stone. Stone, een professor in de rechten aan de Universiteit van Zuid-Californië, die vorig jaar stierf, was een zoon van de pionier en journalist I.F. Stone. Als kind hielp hij in de jaren vijftig soms bij het uitgeven van de krant van zijn vader, I.F. Stone’s Weekly . In de herfst van 1971 kreeg de jongere Stone de opdracht om U.S.C.’s inleidende cursus over eigendomsrecht te doceren, en in één klas hield hij een lezing over hoe eigendomsrechten in de loop van de tijd waren geëvolueerd.
Tegen het einde van het uur, voelend dat de gedachten van zijn studenten afdwaalden, besloot hij de boel op te schudden. Wat zou er gebeuren, vroeg hij, als de wet verder zou evolueren om rechten te verlenen op bijvoorbeeld bomen of zelfs rotsen? “Dit kleine gedachte-experiment,” herinnerde hij zich later, zorgde voor “oproer”.
Ondertussen blijft Europa achter. Het Verlichtingsdenken plaatste de mens boven de natuur. De natuur is een object, het kan eigendom zijn en kan worden geëxploiteerd, is het idee. Veel andere culturen denken biocentrisch. Bergen, meren, rotsen en lucht zijn ook ‘levend’. Discussies om deze manier van denken te veranderen hebben inmiddels ook de burelen van de Europese Unie bereikt. Wereldwijd ontwikkelt zich jurisprudentie. Als Gaia te ver onder druk komt, stapt ze naar de rechtbank.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
