Geef de natuur een stem in de bedrijfsvoering. Dat is de gedachte achter de zoöperatie, een organisatievorm die ook de belangen van niet-menselijk leven vertegenwoordigt en meeneemt in de besluitvorming. Dat idee begint wortel te schieten. We praten je bij.
Onderzoekers beginnen de talen van vogels, walvissen en eekhoorns te begrijpen. Ze leren te zien hoe de ondergrondse markten tussen boomwortels, schimmelnetwerken en bodemleven werken, en leren mee te voelen met de vreemde, trage slimheid van planten. Mensen beginnen de ervaringswerelden van andere soorten net op nieuwe voet te leren kennen, terwijl we ze tegelijkertijd in angstaanjagend tempo zien verdwijnen. Het tempo van uitsterven van soorten ligt op het moment 10 tot 100 keer zo hoog dan ooit eerder in de afgelopen 10 miljoen jaar.
Als de hoeveelheid broeikasgassen in de atmosfeer niet drastisch afneemt – en niet alleen de uitstoot van nieuwe broeikasgassen- is het al over vijftig jaar onleefbaar heet voor ongeveer een derde van alleen al de menselijke wereldbevolking. Ruwweg de helft van wat nu Nederland is, verdwijnt twintig jaar daarna onder de vloed. De biosfeer is steeds minder goed in staat extreme (weers)verschijnselen te voorkomen of te dempen.
Dier- en plantensoorten migreren op eigen houtje (voor zover ze dat kunnen) naar koelere plekken, en velen komen door menselijke keuzes terecht in nieuwe ecosystemen, waar de soorten elkaar nog niet kennen en moeten uitzoeken hoe ze zich tot elkaar kunnen verhouden.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan met een donatie. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Ecologisch gezien begeeft de wereld zich in een gebied dat nog niet in kaart is gebracht.
Wat nu?
In het laatste IPCC rapport stond een fraai diagram (op pagina 130) dat liet zien hoe veel klimaatmaatregelen die nu worden getroffen, zoals het stimuleren van het gebruik van elektrische auto’s of het bouwen van grote windparken op zee, weliswaar broeikasgas emissies omlaag kunnen brengen, maar daarbij ook ecosystemen verder beschadigen. Ook zag je dat alle maatregelen die getroffen kunnen worden om ecosystemen te herstellen, ook een positief effect hebben op het klimaat…
Onder de huidige omstandigheden zou het streven van de diersoort mens zich moeten richten op het bijdragen aan ecologische wederopbouw, aan het herstel van ecosystemen. Dat is niet alleen een kwestie van betere natuurbescherming en efficiënt reorganiseren. Het vraagt om een ander wereldbeeld, waarin de mens niet apart staat van wat ‘de natuur’ genoemd wordt, en het vraagt om andere kennis waarmee mensen kunnen leren om symbiotisch te worden met de ecosystemen waaraan ze deelnemen.
De klimaatcrisis en de ecologische degradatie zijn effecten van een economisch-politiek model waarin de belangen van al het leven samen minder zwaar wegen dan de private, financiële belangen van een beperkte groep mensen. We zullen moeten werken aan een regeneratieve economie, of mens-inclusief ecosysteem. Organisaties waarin waardegedreven mensen samenwerken kunnen een sleutelrol spelen in deze ontwikkeling.
Organiseren als een zoöperatie?
De zoöperatie is bedacht als organisatievorm die helpt de huidige omstandigheden te navigeren. Zoöp is de afkorting van zoöperatie: coöperatie met zoë, het Griekse woord voor ‘leven’. De Zoöp is een organisatiemodel voor samenwerking tussen mensen en anders-dan-menselijk leven, dat de belangen van al het leven dient.
Elke organisatie kan het Zoöp model invoeren en daarmee ecologische regeneratie invoeren als kernwaarde en als praktijk. Het Zoöp model geeft organisaties praktische structuur in handen waarmee ze hun werkwijze kunnen veranderen van hun huidige minder-of-meer duurzame business as usual tot een die bijdraagt aan ecologische regeneratie.
In een Zoöp worden de belangen van anders-dan-menselijk leven actief vertegenwoordigd, en onderdeel gemaakt van de besluitvorming van de organisatie. Aan de hand van een gestructureerd leerproces onderzoekt een Zoöp stapsgewijs en direct toegepast in hun praktijk hoe ze symbiotisch kan worden met de ecosystemen waarin ze deelneemt. Een organisatie die het model invoert heet vanaf dat moment een Zoöp.
Zoöps kunnen totaal verschillende organisaties zijn, die allemaal werken aan ecologische regeneratie binnen hun eigen operationeel gebied. Omdat ze hetzelfde leerproces hanteren, kunnen ze rondom gedeelde vragen goed samenwerken met andere Zoöps en met meer organisaties aan de ontwikkeling van een gedeelde zoönomie, een economie die al het leven ondersteunt.
Op dit moment zijn er vier Zoöps gesticht. Het Nieuwe Instituut in Rotterdam werd op 22 april 2022 de eerste Zoöp ter wereld. (meer hierover in dit stuk) Op 23 november 2023 werden circulair-regeneratieve Broedplaats De Ceuvel in Amsterdam-Noord, het Kunstfort bij Vijfhuizen, en Stichting Bodemzicht de leerplek voor regeneratieve boeren in Malden de volgende nieuwe Zoöps. Als de tekenen niet bedriegen zullen er in 2024 nog ongeveer 8 nieuwe Zoöps in uiteenlopende sectoren bijkomen, waaronder de eerste buiten Nederland.
Training: How to Zoöp
Het Zoönomisch Instituut is de organisatie die andere organisaties helpt om Zoöp te worden en ondersteunt in hun leerproces. Na bijna twee jaar praktijkervaring met Zoöp model is de tijd rijp om haar kennis te delen en om meer organisaties op het spoor te zetten om Zoöp te worden.
Op 22 maart organiseren ze daarom een training How to Zoöp? bij de kersverse Zoöp Broedplaats De Ceuvel in Amsterdam Noord.
Maak jij deel uit van een organisatie die misschien een Zoöp wil worden, of wil je simpelweg meer leren over het organisatiemodel en de werking ervan om te zien of het wat voor jouw organisatie kan zijn?
Zie hier een beschrijving van de inhoud van de training, en hier het inschrijvingsformulier.
Klaas Kuitenbrouwer
Beeld: Patricia de Ruijter – mediakaal.nl