Eind augustus van dit jaar presenteerde het CBS voor de Eindhovense gemeenteraad de eerste regionale Monitor Brede Welvaart. Deze interactieve webpublicatie - ook wel dashboard genoemd - geeft inzicht in de indicatoren voor brede welvaart op stadsniveau. Hij werd gemaakt in opdracht van de gemeente Eindhoven.

In het najaar verschijnt deze monitor voor verschillende regio’s in heel Nederland. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) vroeg het CBS een regionale variant te ontwikkelen.

Alternatief voor BBP

Sinds 2018 maakt het CBS de Monitor Brede Welvaart (MBW). Brede welvaart wordt internationaal gezien als een meer complete manier om de stand van een samenleving en de kwaliteit van leven in kaart te brengen dan alleen de traditionele indicatoren zoals het bruto binnenlands product (BBP). De MBW verschijnt op Verantwoordingsdag - de derde woensdag van mei - en is onderdeel van het verantwoordingsdebat in de Tweede Kamer. Het kabinet Rutte-III heeft als doelstelling om de brede welvaart niet alleen landelijk, maar ook regionaal te verbeteren. Instrument hiervoor zijn de Regio Deals.

Regio deals : uniek in doel en aanpak

‘Het mooie aan het concept brede welvaart is dat het een integraal kader biedt waarin verschillende facetten samenkomen, bijvoorbeeld economie, leefbaarheid, ecologie en klimaat, en sociale aspecten zoals cohesie en arbeidsparticipatie’, vertelt Jelle Wijnstok, senior beleidsadviseur en projectleider Regio Deals bij het ministerie van LNV. ‘Om de brede welvaart in de regio te verbeteren, sluiten het Rijk en regionale partijen Regio Deals. Daarin bundelen zij de krachten om aan integrale opgaven te werken. Tot nu toe zijn er zo’n dertig deals gesloten. Deze zijn uniek in doel en aanpak, en specifiek afgestemd op wat een regio nodig heeft om het perspectief voor inwoners te verbeteren. De ene regio focust bijvoorbeeld op veiligheid en sociale cohesie en de andere op investeren in voorzieningen of verduurzaming. De deals werken twee kanten op: ze dragen bij aan de ontwikkeling van de regio, maar spelen ook een belangrijke rol in landelijke uitdagingen.’

Meten is weten

Om te weten wat de stand van zaken is van de brede welvaart in de verschillende regio’s, vroeg LNV aan het CBS een regionale variant van de MBW te ontwikkelen. Wijnstok: ‘Meten is weten. En daar heeft het Rijk behoefte aan, net als de regio’s zelf. Om te bepalen hoe ze scoren op de verschillende facetten van brede welvaart - ook in vergelijking met andere regio’s - en om ontwikkelingen te kunnen monitoren. Op basis daarvan kun je met elkaar in gesprek gaan: over knelpunten, mogelijke oplossingen en de effecten van uitgevoerde projecten. De Regio Deals zijn ook bedoeld om met elkaar te zoeken naar de beste manier om problemen aan te pakken. En die kan per regio verschillen. We willen met elkaar lerend evalueren.’

Benchmarken

Edwin Horlings, senior statistisch onderzoeker bij de sector Nationale Rekeningen van het CBS: ‘De regionale MBW biedt één conceptueel kader voor alle gemeenten en regio’s. De indicatoren komen grotendeels overeen met de landelijke monitor, maar voor indicatoren die niet op regionaal niveau beschikbaar zijn hebben we alternatieven gezocht. De regionale MBW is bedoeld voor het onderbouwen en ondersteunen van beleid, maar ook om handelingsperspectief te bieden voor overheden, bedrijven en burgers. In de praktijk moeten soms harde keuzes worden gemaakt, bijvoorbeeld over de afruil tussen natuur en woningbouw. De regionale MBW biedt daarbij een objectief en gevalideerd kader waarmee regio’s zich kunnen ‘benchmarken’ ten opzichte van andere. Dit jaar publiceren we de regionale indicatoren voor de brede welvaart ‘hier en nu’ en ‘later’. In de toekomst willen we daar ook de effecten ‘elders’ aan toevoegen, net als in de landelijke MBW. Op regionaal niveau ziet ‘elders’ er echter anders uit dan nationaal, waar dat het buitenland betreft. Om ‘elders’ binnen Nederland te ontwikkelen werken we samen met het Planbureau voor de Leefomgeving.‘

Primeur in Eindhoven

De gemeente Eindhoven heeft de primeur met de eerste regionale versie van de MBW. Eindhoven en het CBS werken nauw samen in het Urban Data Center (UDC) Eindhoven. Een presentatie voor het Eindhovense College van Burgemeester en Wethouders over brede welvaart door Jan-Pieter Smits, CBS-onderzoeker en bijzonder hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven, sloeg goed aan, vertelt Robert Elbrink. Hij is hoofd van de sector Strategie van de gemeente Eindhoven. ‘We hebben via de samenwerking in het UDC het CBS toen gevraagd om een MBW voor Eindhoven te maken. Daarvoor gebruiken we een combinatie van indicatoren uit het regionale MBW-project en eigen data. Eindhoven is een innovatieve regio, waar het economisch goed gaat. We krijgen vaak de vraag of iedereen daar evenveel van meeprofiteert en of andere aspecten in de stad even goed gaan. Zonder cijfers krijg je daar veel discussie over. Daarom wilden we de brede welvaart in kaart brengen en de cijfers in een samenhangend geheel bekijken.’

Betrouwbaarheid data

Brede welvaart vult volgens Elbrink het begrip ‘integraal werken’ op een wetenschappelijk gefundeerde manier in. ‘Het merk CBS geeft vervolgens de benodigde betrouwbaarheid aan de data. We zien de indicatoren in de MBW als waarschuwingslampjes, positief en negatief; en als bouwstenen om het debat te kunnen voeren op basis van objectieve feiten en cijfers. We hebben de raad toegezegd de regionale MBW Eindhoven in de toekomst regelmatig te actualiseren. Ook willen we graag uitbreiden naar wijk- en buurtniveau en nieuwe onderwerpen toevoegen.’

De regionale MBW verschijnt naar verwachting in november 2020 landelijk met informatie over zo’n 350 gemeenten.