Vele mensen vinden de zin van hun leven bijvoorbeeld in het geloof of door een innerlijke drang tot iets, of uit zorgplicht. Maar talrijk ook zijn de stemmen dat het leven geen enkele zin heeft en dat de mens er niet toe doet.
Evolutionair is de mens in ieder geval niet erg handig bezig. Zijn huis is de biosfeer, die dunne schil rond de Aarde waarin het complexere leven slechts mogelijk is. Het is het terrein van de boeiende ontwikkelingscampagne die het Leven op onze planeet voert: de evolutie. De biosfeer is over honderden miljoenen jaren vanuit ons mensen bezien kwalitatief sterk verbeterd door onder meer het vastleggen en opbergen van enorm veel koolstof. Onder andere nam zo de vrije zuurstof toe – prettig voor zoogdieren. Maar wij mensen zijn later nogal bezig geweest het bosareaal te reduceren, en daarmee de fotosynthese. Veel woestenij is van mensenhand.
Zeker, er waren en zijn ‘primitieve’ stammen die voorzichtig zijn omgegaan en nog omgaan met hun omgeving. En ook onze eigen voorouders waren vaak spaarzaam met energie, water en materialen. Maar met het massaal gaan gebruiken van de fossiele brandstoffen, zeg sinds 1800, brengt de moderne mens weer veel koolstof terug in de biosfeer, die daardoor rap verslechtert. Met flinke schreden lopen wij nu over ons recente evolutionaire pad in omgekeerde richting terug. Niet handig bezig? Wij maken er een pòtje van! Zodanig dat men de huidige geologische periode wel Antropoceen is gaan noemen. Gezien wat de mensen nog meer aan vervuiling en verstoring in de biosfeer teweeg brengen, kunnen we ons de grote verliezers in de evolutie noemen.
Einde verhaal? Niet helemaal. Met onze hersens, kennis, vaardigheden en bewustzijn vormen wij mensen momenteel de voorhoede van die spannende levensontwikkeling op Aarde. (Nee, we zijn vast niet uniek in het Heelal, maar wèl nu op onze kleine planeet.)
Een troep olifanten heeft er geen weet van als het teveel bomen ontwortelt. Wij mensen echter beginnen langzaam te begrijpen wat wij ons huis, de biosfeer, aandoen. Dat is de Grote Nieuwigheid van onze moderne tijd. Een organisme – in casu de naakte aap - dat zich bewust gaat worden van wat het zijn omgeving, zijn huis op grote schaal aandoet.
Laten wij - op bescheiden wijze - tròts zijn op die voorhoede-positie. Wij kunnen het levensproces verder verruïneren en ernstig terugzetten. Of het herstel van de biosfeer – hier en daar aarzelend begonnen- met alle kracht aanpakken.
Willem Hoogendijk
Stichting Aarde
Naschrift: Vele mensen zitten in een dwangpositie van het eind van de maand halen, je baan behouden, je bedrijf overeind houden, moeten solliciteren, je kinderen te eten geven, vluchten voor oorlog of honger, targets en deadlines moeten halen, een opjagende baas tolereren enzovoorts. Deze mensen – het overgrote merendeel van ons – kun je het niet aanrekenen dat zij geen tijd hebben voor duurzaamheid en dergelijke buiten-hun-bed beslommeringen. De herstelaanpak zal dus vooral door een kleine groep van relatief vrije mensen opgepakt en aangestuurd moeten worden. Een belangeloze groep voortrekkers, echt groen èn sociaal – daar hoeft niks mis mee te zijn. Komt er dan, zoals gewenst en waarnaar wij streven, een brede groen-sociale burgerbeweging, dan lossen de voortrekkers daarin op.
Margaret Mead: “Never doubt that a small group of thoughtful, committed citizens can change the world; indeed, it's the only thing that ever has.”
De recente oproep van ruim 15.000 wetenschappers uit 184 landen (Warning to Humanity van de Alliance of World Scientists) kan een stap zijn in die richting.