Om energiebesparing te stimuleren heeft de Rijksoverheid in 2015 besloten iedereen gratis een slimme meter aan te bieden. In 2020 moeten alle huishoudens in Nederland dit aanbod gehad hebben via hun netbeheerder. Het verwachte resultaat met de slimme meter was een energiebesparing van 3,5%. Uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) blijkt echter dat de energiebesparing achterblijft. Huishoudens met een slimme meter besparen nu nog geen 1%. Direct inzicht in het eigen energieverbruik blijkt essentieel voor energiebesparing met de slimme meter.
Energiebesparing het motief
Een slimme meter registreert continu het energieverbruik. Dit biedt de consument de mogelijkheid inzicht te krijgen in het energieverbruik van de eigen woning en met behulp hiervan energie te besparen. Om deze reden heeft de overheid ervoor gekozen om deze meters gratis aan te bieden. Al meer dan 25% van de woningen in Nederland heeft inmiddels een slimme meter. In 2020 zullen bijna alle huishoudens in het bezit zijn van zo’n meter.
Energieakkoord en slimme meter
De Rijksoverheid is uitgegaan van een besparing van 3,5% door het installeren van slimme meters. Dit zou een nationale besparing van circa 10 petajoule moeten opleveren. In 2020 moet Nederland 100 petajoule bespaard hebben, dat is vastgelegd in het Energieakkoord. Het laten installeren van slimme meters bij alle Nederlandse huishoudens zou naar verwachting dus 10% van deze doelstelling realiseren. De totale kosten voor de uitrol van de slimme meter zijn 3,3 miljard euro. Met een energiebesparing van 3,5% zouden de maatschappelijke baten per saldo 770 miljoen euro hoger zijn dan de kosten.
Kosten hoger dan baten
Helaas is de voorspelde besparing van 3,5% nog niet gerealiseerd. Consumenten met een slimme meter besparen op dit moment slechts 1% aan energie. Als dit percentage niet verandert, draait de overheid verlies. De maatschappelijke kosten zullen dan honderden miljoenen euro’s hoger uitkomen dan de totale baten. Het is dus belangrijk dat Nederlanders meer gaan besparen op hun energieverbruik.
Inzicht in energieverbruik
Energieleveranciers zijn in Nederland verplicht om hun klanten een keer in de twee maanden een overzicht te sturen van hun energieverbruik. Uit onderzoek blijkt dat dit niet genoeg is om energiebesparing te stimuleren. Direct inzicht in het eigen energieverbruik is essentieel. Consumenten kunnen alleen direct inzicht krijgen in hun energieverbruik door de slimme meter te gebruiken in combinatie met een energieverbruiksmanager, zoals een slimme thermostaat of een energie-app.
Consument niet energiezuinig
Uit het onderzoek van het PBL blijkt dat consumenten niet actief bezig zijn met energiebesparing. Zij willen vooral een lagere energierekening. Om geld te besparen stappen zij over naar een nieuwe energieleverancier. Wat met de slimme meter ook een stuk gemakkelijker is geworden, aangezien meterstanden van afstand uitgelezen kunnen worden. Investeren in een slimme thermostaat doen maar weinig Nederlanders. Slechts 15% van de huishoudens met een slimme meter combineert deze met een slimme thermostaat of een ander product of dienst waarmee inzicht gegeven wordt in het energieverbruik.
Nieuwe beleidsstrategie
Om de invoering van de slimme meter kosteneffectief te maken, moet de beleidsstrategie opnieuw worden bekeken. De overheid heeft drie opties: het huidige beleid voortzetten met ondersteuning van publiekscampagnes en financiële prikkels voor consumenten, zelf investeren in energieverbruiksmanagers of kiezen voor een experimentele aanpak waarbij verschillende energieverbruiksmanagers getest worden op hun effectiviteit voor energiebesparing. Uit het rapport van het PBL blijkt dat de experimentele aanpak de grootste kans van slagen heeft. Deze aanpak kost echter wel veel geld en tijd. Het blijft dus de vraag of de energiebesparing van 3,5% voor 2020 kan worden gerealiseerd en met welke oplossing dit gebeurt.
