Dutch Overshoot Day: Nederlandse portie Aarde is alweer op voor dit jaar

Op 1 april, zonder grappen, is dit jaar Dutch Overshoot Day, de dag waarop de Nederlanders de biocapaciteit hebben gebruikt die voor een jaar beschikbaar is. Anders gezegd: als iedereen op Aarde zou leven als in Nederland, zouden 3,6 Aardes nodig zijn. Deze roofbouw op de planeet ligt aan de basis van klimaatverandering en de biodiversiteits- en stikstofcrisis. Global Footprint Network heeft becijferd dat het Nederlandse klimaatbeleid onze overvraging met 44% kan verminderen in 2030. Hiermee zal Dutch Overshoot Day opschuiven tot eind juni. Vorig jaar was Overshoot Day nog op 12 april.

Een duurzame toekomst is een zekere toekomst

De oorlog in Oekraïne en grondstof leveringsproblemen tijdens corona, maken pijnlijk duidelijk hoe afhankelijk Nederland is van grondstoffen uit andere landen. Verstoringen van dit fragiele systeem kunnen gemakkelijk de economische en sociale stabiliteit van Nederland ondermijnen. Het is daarom niet meer dan logisch dat Nederland zich voorbereid op een wereld van grondstof-schaarste en klimaatverandering. Omgekeerd dan wat vaak nog gedacht wordt, betekent verduurzamen meer zekerheid en minder afhankelijkheid.

Wat Nederland op dit moment van de Aarde vraagt is niet houdbaar. Anders gezegd: onze ecologische voetafdruk is te groot. In het kort:

• De ecologische voetafdruk van Nederland is meer dan 7 keer zo groot als de Nederlandse biocapaciteit en 3,6 maal groter dan wat wereldwijd beschikbaar is.
• De carbon-footprint van Nederland is 60% van onze totale voetafdruk. Ook als de doelstelling van 55% reductie in 2030 gehaald wordt, blijft CO₂ uitstoot de dominante factor van onze voetafdruk.
• Onze stikstofuitstoot per hectare ligt ruim 4 maal hoger dan het Europees gemiddelde. De stikstofcrisis zorgt voor ongewenste vertraging op de uitvoering van de energietransitie.
• Voedsel is goed voor bijna een kwart van de totale ecologische voetafdruk. De vlees- en zuivelconsumptie neemt hiervan meer dan 40% voor haar rekening.

Impact van het Nederlandse Klimaatbeleid

Wat Nederland op dit moment van de Aarde vraagt is niet houdbaar: onze ecologische voetafdruk is te groot. Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie: “We lopen in dit kleine land tegen planetaire grenzen aan, zoveel is duidelijk. Daarom werkt het kabinet er hard aan om de impact van onze economie meer in balans te brengen met klimaat en milieu. Het klimaatbeleid vervult daarbij een centrale rol, maar het is belangrijk om ook breder te kijken. Daarbij is cruciaal dat we leren van fouten uit het fossiele verleden en de ombouw van onze economie naar een duurzame economie in één keer goed aanpakken, met respect voor zaken als klimaat, natuur, mensenrechten en milieu.”

Het klimaatakkoord en initiatieven op gebied van duurzame landbouw en circulaire economie verminderen onze voetafdruk. De vijf maatregelen met de meeste impact verschuiven Dutch Overshoot Day naar 30 juni, waarmee we van 3,6 naar 2 Aardes gaan.

• Klimaatakkoord: Verminderen van de CO₂ uitstoot met 55% in 2030 (t.o.v. 1990). Als we dit realiseren maken we een enorme stap: 32 dagen.
• Emissievrij vervoer: Als alle vervoer in 2030 emissieloos is, schuift Dutch Overshoot Day met nog eens 18 dagen op.
• Plantaardig dieet. Als we in 2030 50% minder dierlijke proteïne eten, zoals in aanvullend klimaatbeleid wordt voorgesteld, schuiven we de datum met bijna 2 weken op.
• Circulaire economie: In 2030 is de helft van de materialen die we gebruiken circulair. Omdat we minder ruwe materialen gebruiken vergt dit minder energie en uitstoot waardoor de overshoot datum 10 dagen opschuift.
• 50% minder voedselverspilling in 2030, conform de SDG-doelstellingen, levert nog eens 7 dagen op.

Wat is er nodig om de datum naar 31 december te brengen?

De analyse van Global Footprint Network laat zien dat de huidige maatregelen grote impact hebben en dat we hiermee onze overvraging met 44% verminderen. Er zal echter meer nodig zijn om onze maatschappij in balans te brengen met de Aarde, voordat de gevolgen van overshoot ons dwingen om onze levensstijl aan te passen. Naast het verkleinen van onze carbon-footprint is hierbij een belangrijke rol weggelegd voor de agrarische sector om de biocapaciteit van Nederland te vergroten. Het verbouwen van bio-based materialen en toepassen van circulaire en regeneratieve landbouw zijn hiervan concrete voorbeelden die opgeschaald kunnen worden.

Mathis Wackernagel, oprichter van Global Footprint Network: “De gevolgen van overshoot zijn ook in Nederland te voelen. Men worstelt met klimaatbeleid, en door de stikstofcrisis zit het land bijna op slot. De economie van Nederland zou zich daarom moeten richten op circulaire principes en regeneratie. We zien dat bedrijven met een circulair businessmodel, (financieel) significant beter presteren dan de bedrijven die dat niet hebben. Het is mogelijk om te groeien en tegelijkertijd overshoot terug te dringen en biodiversiteit te herstellen. Daarbij zijn de kosten om nu in te grijpen en om te schakelen naar circulair op de lange termijn lager dan de kosten van niks doen.”

De Nederlandse ecologische voetafdruk in het kort:

• De ecologische voetafdruk van Nederland is meer dan 7 keer zo groot als de Nederlandse biocapaciteit en 3,6 maal groter dan wat wereldwijd beschikbaar is.
• De carbon-footprint van Nederland is 60% van onze totale voetafdruk. Ook als de doelstelling van 55% reductie in 2030 gehaald wordt, blijft CO₂ uitstoot de dominante factor van onze voetafdruk.
• Onze stikstofuitstoot per hectare ligt ruim 4 maal hoger dan het Europees gemiddelde. De stikstofcrisis zorgt voor ongewenste vertraging op de uitvoering van de energietransitie.
• Voedsel is goed voor bijna een kwart van de totale ecologische voetafdruk. De vlees- en zuivelconsumptie neemt hiervan meer dan 40% voor haar rekening.

Bron: Global Footprint Network

Impact klimaatbeleid op de overshoot datum met bronvermelding:

1. Klimaatakkoord: Verminderen van de CO₂ uitstoot met 55% in 2030 (t.o.v. 1990). Als we dit realiseren maken we een enorme stap: 32 dagen. https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/klimaatverandering/voortgang-klimaatdoelen
2. Emissievrij vervoer: Als alle vervoer in 2030 emissieloos is, schuift Dutch Overshoot Day met nog eens 18 dagen op. Bron: https://www.klimaatakkoord.nl/mobiliteit
3. Plantaardig dieet. Als we in 2030 50% minder dierlijke proteïne eten, zoals in aanvullend klimaatbeleid wordt voorgesteld, schuiven we de datum met bijna 2 weken op.https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2022/12/01/bijlage-2-annex-4-onderzoeksrapport-aanvullend-klimaatbeleid-ce-delft-et-al
4. Circulaire economie: In 2030 is de helft van de materialen die we gebruiken circulair. Omdat we minder ruwe materialen gebruiken vergt dit minder energie en uitstoot waardoor de overshoot datum 10 dagen opschuift. https://www.rijksoverheid.nl/documenten/beleidsnotas/2023/02/03/nationaal-programma-circulaire-economie-2023-2030
5. 50% minder voedselverspilling in 2030, conform de SDG-doelstellingen, levert nog eens 7 dagen op.https://samentegenvoedselverspilling.nl/voedselverspilling-feiten-en-cijfers/