In 1996 al waarschuwde de Amerikaanse wetenschapster Theo Colborn in haar boek ‘Our Stolen Future’ voor de effecten van hormoonverstoorders op vruchtbaarheid. Vorige week publiceerde een team van internationale wetenschappers een onderzoek waarvoor ze 7000 wetenschappelijke artikelen analyseerden. De resultaten liegen er niet om: in minder dan 40 jaar is de spermakwaliteit van westerse mannen met meer dan de helft afgenomen. Hiermee lijkt de waarschuwing van Theo Colborn van bijna 20 jaar geleden te zijn uitgekomen.
Is er sinds haar waarschuwing niets gebeurd? Politici, zoals de toenmalige Amerikaanse vice-president Al Gore, voelden zich door haar boek aangesproken. Deze politieke aandacht leidde ertoe dat er meer geld beschikbaar kwam voor onderzoek naar hormoonverstorende stoffen. Zo publiceerde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in 2012 het rapport ‘State of the science of endocrine-disrupting chemicals ’ (EDC), waarin de organisatie op basis van alle onderzoeken concludeerde dat hormoonverstorende stoffen een mondiale bedreiging zijn voor de volksgezondheid.
Vruchtbaarheidsproblemen
Vorig jaar luidde een groep internationale artsen onder leiding van uroloog Gert Dohle (Erasmus MC) de noodklok over de toename van vruchtbaarheidsproblemen onder Nederlandse mannen. maar ook andere aandoeningen zoals zaadbalkanker. n Nederland is zaadbalkanker onder jonge mannen schrikbarend toegenomen.
Volgens wetenschappers heeft deze toename vooral te maken met blootstelling aan pesticiden, evenals aan schadelijke stoffen zoals Bisfenol A (BPA) en weekmakers. Zij maken zich vooral zorgen over blootstelling aan deze stoffen in de baarmoeder. BPA en een aantal ftalaten staan namelijk op de zeer zorgwekkende stoffen lijst van het Europees Agentschap voor Chemische Stoffen (ECHA) omdat ze de vruchtbaarheid nadelig kunnen beïnvloeden en de hormoonhuishouding kunnen ontregelen.
Iedereen staat bloot aan hormoonverstoorders
Wie denkt dat dit leidt tot een onmiddellijk verbod op deze stoffen heeft het echter mis. Zo mogen voedselverpakkingen, en andere materialen die in aanraking met voedsel komen, nog steeds BPA bevatten. Het Europees Parlement sprak vorig jaar haar zorg al uit over deze misstand. Wemos vindt het belangrijk dat Nederlandse burgers weten dat wij allemaal blootstaan aan schadelijke stoffen. Daarom liet Wemos de urine van politici van GroenLinks, Partij voor de Dieren, SP en PvdA testen door de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze bleken allen BPA en ftalaten in hun urine te hebben. De politici waren geschokt omdat ze ervan overtuigd waren dat ze gezond leefden.
Nu Nederland nog
Vlak voor de Tweede Kamer-verkiezingen nam de Kamer een motie aan die de regering opriep om BPA te verbieden voor voedselcontactmaterialen. Hoewel dit zeker een stap in de goede richting is, zijn er meer maatregelen nodig om ons te beschermen tegen schadelijke stoffen. Hierbij kunnen we veel leren van landen om ons heen. Zo heeft Denemarken al sinds de jaren 90 een nationaal plan om de blootstelling aan hormoonverstoorders tegen te gaan. Denemarken werd in deze periode opgeschrikt door een toename van zaadbalkanker en vruchtbaarheidsproblemen bij jonge mannen. De Deense overheid organiseert sindsdien voorlichtingscampagnes voor zwangere vrouwen. Dit geeft vrouwen de mogelijkheid om de blootstelling aan schadelijke stoffen te verminderen. Ook probeert het land via duurzaam inkoopbeleid en belastingmaatregelen het gebruik van veilige alternatieven te stimuleren.
Daarnaast heeft Frankrijk een aantal jaar geleden BPA in voedselverpakkingen verboden. En Duitsland heeft een uitgebreid nationaal biomonitoringsprogramma: een dwarsdoorsnede van de bevolking wordt regelmatig onderzocht op aanwezigheid van schadelijke stoffen. Het is ook voor de Nederlandse regering belangrijk om te weten aan welke stoffen haar burgers bloot staan. Het schandaal omtrent de lozingen van de schadelijke stoffen PFOA en Gen X in Dordrecht maakt duidelijk dat Nederlandse burgers jarenlang aan stoffen kunnen worden blootgesteld zonder dat ze dat weten.
Wij vinden het onacceptabel dat 20 jaar na ‘Our Stolen Future’, en vijf jaar na de oproep van de WHO, nog steeds elke dag Nederlandse burgers worden blootgesteld aan schadelijke chemische stoffen. De enorme toename van aandoeningen die in verband worden gebracht met deze stoffen, is voldoende aanleiding voor het nemen van drastische maatregelen. Onze buurlanden ging ons al voor en laten zien dat het ook écht kan.
Annelies den Boer
Pleitbezorger mondiale gezondheid bij Wemos