De Italiaanse landbouw is koploper op het gebied van biologische landbouw en biodiversiteitsbehoud. Maar waterschaarste, illegale arbeid en het vergrijzende werknemersbestand blijven een bron van zorg.
“De Italiaanse landbouw is de groenste van Europa”, zegt Lorenzo Bazzana, manager bij Coldiretti, een grote Italiaanse boerenorganisatie. “Italië speelt met 72.000 bedrijven ook een leidende rol op het gebied van biologische landbouw.”
Uit cijfers uit 2014 van de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie blijkt dat in Italië 10,5 procent van de landbouwgrond wordt gebruikt voor biolandbouw. Italië verbouwt geen transgene gewassen en zet in op behoud van planten die met uitsterven bedreigd worden, zegt Bazzana.
Water
Zijn beweringen worden gestaafd door verschillende studies, zoals de Food Sustainability Index (FSI) van het Barilla Center for Food and Nutrition. De FSI meet voedselduurzaamheid in 34 landen die samen 87 procent van de wereldeconomie representeren, en richt zich op drie pijlers: duurzame landbouw, voedselverspilling en water en voedingswaarde.
Als het op duurzame landbouw aankomt, is Italië de koploper van 34 landen. Het land scoort hoog op “de milieu-impact van water in de landbouw, duurzaamheid van wateronttrekking, waterschaarste en watermanagement”, staat in een rapport van het Barilla Center. Waterschaarste in het midden en zuiden van Italië, bijvoorbeeld in de zomer van 2017, bracht echter kritieke punten aan het licht in de waterinfrastructuur.
Illegale arbeid
Italië scoort verder goed op veel andere indicatoren, zoals biologische landbouw en wetgeving op het gebied van landrechten. Het Barilla Center constateert echter ook dat de participatie van vrouwen slechts 1 procent is en die van jongeren 3,1 procent. Een erg laag percentage vergeleken met landen zoals Spanje, waar bijna een derde van het werknemersbestand uit vrouwen en jongeren bestaat.
Ook kampt Italië met veel illegale arbeid. Volgens de Italiaanse vakbond voor boeren Flai-Cgil, maken veel boeren – ongeveer 400.000 – gebruik van illegale arbeid. Vaak vinden die arbeiders werk via criminele organisaties, een fenomeen dat in het land de bijnaam ‘caporalato’ of agro-maffia kreeg.
Vergrijzing
“Ik werk sinds 1981 bij deze biologische coöperatie, het is mijn leven”, zeg de 60-jarige werknemer van Cooperativa Agricoltura Nuova. De coöperatie beslaat honderden hectares grond op slechts 10 kilometer afstand van het centrum van Rome, en produceert alleen biologische producten.
“Onze coöperatie is al volledig opgebouwd en draait goed. Wat ons zorgen baart is de overdracht aan de volgende generatie. Bijna iedereen hier is ouder dan vijftig of zestig jaar. Jongeren willen hier niet werken.”
De boeren, bijenhouders en anderen die hier actief zijn, vrezen dat de coöperatie zal doodbloeden. “Dat perspectief jaagt me angst aan”, zegt Davide Pastorelli, een van de weinige jongeren bij de coöperatie. Pastorelli is dertig jaar oud en werkt nu tien jaar bij Cooperativa Agricoltura Nuova. Hij is verantwoordelijk voor de productie van melk en kaas. Hij traint geregeld jongeren die komen werken bij de coöperatie, maar meestal blijven die niet lang.
“Veel jongeren willen gewoon niet meer hard werken op de boerderij. Zo is het nu eenmaal”, zegt hij. “Als hier niet zoveel migranten en mensen met een beperking waren die relatief lang bij ons blijven werken, zou ik werkelijk niet weten hoe we verder moesten.”
Cooperativa Agricoltura Nuova is een “geïntegreerde coöperatie”, wat betekent dat er een integratiebeleid wordt gehanteerd. Migranten en mensen met psychiatrische problemen zijn er welkom. “Wettelijk gezien moet minstens 30 procent van onze medewerkers een handicap hebben. Maar in de praktijk zijn het er meer”, legt Letizia, een van de leden van de coöperatie, uit.
Dieetgewoonten
Op de Food Sustainability Index doet Italië het goed, maar op lange termijn zijn er grote uitdagingen. Op indicatoren zoals ‘fysieke activiteit’, ‘aantal mensen per fastfoodrestaurant’ en ‘overheidsbeleid op het gebied van dieetpatronen’ scoort Italië relatief laag ten opzichte van andere landen.
Italië heeft met het Mediterraanse dieet een lange traditie op het gebied van voedselkwaliteit. Dat dieet staat bekend als gezond. Italië scoort dan ook hoog op levensverwachting. “Maar”, waarschuwt Bazzana, “bij nieuwe generaties bestaat het risico dat deze eetgewoonten verloren gaan omdat ze kiezen voor minder uitgebalanceerde voedselmodellen, voortkomend uit slechte gewoonten en geïmporteerd gedrag.”
