Meer dan 25 gedrukte en digitale media in Latijns-Amerika gaan dit jaar nauw samenwerken in hun berichtgeving over de klimaatverandering. Ze willen onthullen welke economische groepen verantwoordelijk zijn voor de vernietiging van het milieu en de klimaatverandering.
Op 1 januari publiceerden 27 Latijns-Amerikaanse media een gezamenlijk editoriaal waarin ze journalisten vragen om de klimaatverandering niet alleen als een milieu- of natuurbeschermingsprobleem te behandelen maar als een politieke en economische kwestie.
De journalisten van deze media gaan samen blootleggen welke economische en politieke belangen schuilgaan achter de exploitatie van monoculturen zoals oliepalmen en mineralen zoals kwik in Latijns-Amerika. Het is voor het eerst dat Latijns-Amerikaanse media op die manier samenwerken.
Economieredacties
Het voorstel komt van het team van Ojo Público (Publiek Oog), een Peruaans digitaal medium dat in 2014 is ontstaan met als doel journalistiek onderzoek te doen naar grensoverschrijdende georganiseerde misdaad, corruptie en kwesties die het algemeen belang, het milieu en de mensenrechten bedreigen.
“Jarenlang hebben de economieredacties van de Latijns-Amerikaanse media bericht over de toename van het bbp of de nood aan buitenlandse investeringen, maar er wordt niet onderzocht wat de milieu- en economische kosten van deze industrieën zijn”, zegt Nelly Luna, hoofdredacteur van Ojo Público.
Met inkomsten uit internationale donaties heeft Ojo Público de afgelopen twee jaar verschillende journalisten uit de regio verzameld om grensoverschrijdend onderzoek te doen naar kwesties zoals de illegale houtkap in het Amazonegebied. Daardoor schaarden media als InfoAmazonia (Brazilië), Página 12 (Argentinië), El Comercio (Peru), El Espectador (Colombia), en andere in Bolivia, Chili, Mexico, Nicaragua, Paraguay en Venezuela, zich achter het initiatief.
Verschillende landen en invalshoeken
Dat journalisten hetzelfde verhaal vanuit verschillende landen en invalshoeken brengen is de beste manier om de berichtgeving over de klimaatverandering te stimuleren, en om het discours te keren dat economische groei alleen ten koste kan gaan van ecosystemen, zegt Luna.
Deze vorm van collaboratieve journalistiek heeft al mijlpalen als de Panama Papers opgeleverd, waarin 106 media uit 76 verschillende landen samenwerkten, en platforms als HostWriter, waarin reporters met gemeenschappelijke interesses elkaar kunnen vinden.
De Latijns-Amerikaanse journalisten gaan nu meer en collectief onderzoek doen naar de economische cyclus van klimaatverandering in de regio. “In Latijns-Amerika laten we niet zien welke industrieën en wettelijke en economische systemen de degradatie van ecosystemen mogelijk maken”, zegt Luna. “Het totaalbeeld ontbreekt om deze economische groepen duidelijk te identificeren en de weg van het geld in milieukwesties te volgen.”
Hoge milieukosten
Veel zijn het er niet maar er bestaan al enkele voorbeelden van collaboratief journalistiek onderzoek naar hulpbronnen als goud, hout of water. Die worden in Latijns-Amerika gewonnen met een hoge milieukost en belanden uiteindelijk in een afzetketen die beschermd is door het rechtssysteem van de wereldhandel. Volgens Luna is er al journalistiek onderzoek naar gedaan, maar niet genoeg.
Daarom zetten ze dit jaar in op grensoverschrijdende onderzoeksprojecten. “Dit jaar worden twee onderzoeken gedaan, naar de opmars van monoculturen in het Amazonegebied, en naar het gebruik van kwik. In beide gevallen hebben al zes media toegezegd mee te werken. Ojo Público zal in maart de onderzoeken opstarten tijdens de derde internationale conferentie Onderzoeken vanuit de wetenschap, dat in Lima plaatsvindt.
Jair Bolsonaro
Voor journalist Gustavo Faleiros van InfoAmazonía is het belangrijk dat de journalistiek in de regio duidelijke standpunten begint in te nemen tegenover de politieke en economische verantwoordelijken van de klimaatverandering, met name in Brazilië, waar de nieuwe president, Jair Bolsonaro, grote veranderingen in het milieubeleid heeft aangekondigd die waarschijnlijk gevolgen zullen hebben voor het Amazonegebied.
Door de samenwerking en politieke positionering “herbevestigen wij onze journalistieke taak als waakhond om ervoor te zorgen dat het natuurlijk erfgoed wordt gebruikt voor de publieke zaak.”
“Klimaatverandering is niet langer alleen maar een wetenschappelijk verhaal, het is ook een economisch, politiek en sociaal verhaal”, zegt de Egyptische journalist Mohamed Yahia, voorzitter van de World Federation of Science Journalists. Hij noemt het Latijns-Amerikaanse initiatief “inspirerend” voor de rest van het Zuiden.
Voor Yahia is schrijven over de gevolgen van klimaatverandering meestal het gemakkelijkste verhaal, maar het is niet het enige verhaal. “Als we de oorzaak van het probleem niet kunnen identificeren – en veel belangengroepen doen hard hun best om die te verbergen – dan is er geen oplossing mogelijk. Vooral in het Zuiden is dit een uitdaging, maar dat betekent alleen maar dat we nog alerter moeten zijn en nog harder moeten werken om ze bloot te leggen.”
