• Service
  • Over ons
  • Leden
  • Vacatures
  • Contact
Duurzaamnieuws
  • Home
  • Nieuws
  • Kort nieuws
  • Inzicht
  • Opinie
  • Klimaat
  • Economie
  • Vakantie
  • Corona
  • Kantelpunten
  • Zoek
  • Menu Menu

Tussen kunst en klimaat, kan de kunstenaar ons bewuster maken?

19 september 2022|doorJan Torringa|inklimaatverandering, kunst

kunst en klimaat - banksy

Kunst en klimaat raken elkaar waar verbeelding helpt om ons de ernst van klimaatverandering te laten voelen. De wetenschap vertelt ons al decennia dat we de wereld onherstelbare schade toebrengen door het ongebreideld uitstoten van CO2. De afgelopen zomer is het op grote schaal voor iedereen te zien en te voelen geweest. We weten het allemaal, maar we doen er weinig tegen. Rapporten vol grafieken lijken weinig te maken te hebben met ons dagelijks leven. We weten wat er aan de hand is, maar klimaatverandering en de ecologische crisis zijn te groot en te alomvattend om ten volle te beseffen, het individu is klein en machteloos. 

Misschien hebben we geen feiten nodig, maar onze verbeelding; het domein van de kunst. De kunst bespeelt een dieper terrein, dat van het gevoel, waar cijfers en statistieken niet verder komen dan ons verstand. Kunst kan, zoals in het verleden, ons de schoonheid van de natuur laten voelen. Kunst kan ons ook laten voelen hoe erg het is als de natuur verdwijnt. Verandert een ervaring ons meer dan kennis? Kan kunst een bijdrage leveren aan de massale gedragsverandering die nodig is? In een korte serie artikelen gaan we daar op in. (De volgende afleveringen verschijnen in oktober en november)

Wat doen kunstenaars met (aan) klimaatverandering?

De grote veranderingen die de wereld meemaakt zijn steeds meer het onderwerp van kunstenaars. Veel van hen slagen er in ons, soms letterlijk, te laten voelen wat de gevolgen van klimaatverandering zijn. Anderen laten in één enkel beeld zien hoe urgent het probleem is. De kracht van beelden is groot. Zo spoot graffiti-kunstenaar Banksy in 2009 in grote rode hoofdletters de tekst: I DON’T BELIEVE IN GLOBAL WARMING op de muur van een kanaal in Londen, zodat de letters half onder water waren. Op een ironische manier maakt hij het probleem van klimaatverandering zichtbaar. We zien het voor onze ogen gebeuren, maar toch geloven we het niet echt. 

De urgentie van het probleem wordt ook in een oogopslag duidelijk gemaakt door de Climate Clock op Union Square in New York. Kunstenaars Gan Golan en Andrew Boyd vervingen de klok die daar was door de Climate Clock die laat zien hoe snel de planeet de 1,5 °C  opwarming nadert.

eco radiatorfolie

De klok laat nu niet meer zien hoe laat het is, maar hoeveel tijd we nog hebben. Die boodschap wordt afgewisseld door mededelingen als: 100% RENEWABLE ENERGY, REDUCE REUSE RECYCLE, PLANT-RICH DIET en CLIMATE REPARATIONS. De vele duizenden dagelijkse voorbijgangers kunnen er hun ogen niet langer voor sluiten.

kunst en klimaat - climate clock

de Climate Clock op Union Square in New York

Eerder dit jaar was op Slot Loevestein het project Waterlicht te zien van Daan Roosegaarde. Ook hier werd iets zichtbaar gemaakt dat abstract lijkt. Met behulp van lenzen en LEDs schiep hij de illusie van water. Zachtjes klotste de waterspiegel blauw boven de hoofden van de toeschouwers. Zo werden ze zich bewust van hoe diep Nederland onder water zou liggen als er geen maatregelen genomen waren. Al weten we hoe serieus de stijgende waterspiegel als gevolg van de opwarming van de aarde is, de ondertoon van het project was niet alarmistisch.

De boodschap was wat oppervlakkig, maar positief: “Waterlicht bij Slot Loevestein activeert men om een betere toekomst te creëren. Ervaar de kwetsbaarheid en kracht van het leven met water.”, aldus de kunstenaar. Watergezant Henk Oving stelde zelfs: “met Waterlicht vieren we hoe belangrijk water is voor ons allemaal.” Waterlicht is in oktober in Rotterdam te zien. 

Meer betekenis

Minstens zo indrukwekkend, maar veel betekenisvoller is het werk Ice Watch van de IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson, dat driemaal werd uitgevoerd, in Kopenhagen in 2014, in Parijs tijdens de klimaatconferentie van 2015 en in Londen in 2018. Eliasson plaatste 12 grote blokken eeuwenoud ijs, afgebroken van een gletsjer, die hij uit een Groenlandse fjord had gevist, en stelde die op in de vorm van een klok. Iedere ijsschots vertegenwoordigde een uur.

De titel is dubbelzinnig: wij staan erbij en kijken hoe het ijs smelt en tegelijkertijd is het kunstwerk een klok op de tijdschaal van een gletsjer, maar die nu aftelt tot het laatste ijs onherroepelijk is gesmolten. Zo stonden de voorbijgangers, de daders van de klimaatverandering, oog in oog met hun slachtoffer, het smeltende poolijs. Ze konden het smeltende poolgebied zelf ervaren, konden het ijs aanraken en ze stonden met hun voeten in het smeltwater.

Aanraken en aangeraakt worden

"Ik hoop dat mensen het ijs zullen aanraken en zo ook door het ijs aangeraakt zullen worden. Door het mogelijk te maken om klimaatverandering fysiek te ervaren, kan het ijs een katalysator zijn voor sociale verandering", aldus de kunstenaar. "In plaats van verhalen die op angst gebaseerd zijn, hebben we een positief verhaal nodig waardoor mensen hun gedrag willen veranderen. Daarom denk ik dat de culturele sector een sterk mandaat heeft om hier de leiding in te nemen." 

Het vervoeren van al dat ijs had natuurlijk wel een stevige voetafdruk: Het verplaatsen van 122 ton ijs van Groenland naar Londen bijvoorbeeld, kostte 55 ton CO2, die gecompenseerd werd door het planten van bomen. De impact van de velen die naar Londen reisden om het kunstwerk te ervaren zijn hierin niet meegenomen. 

kunst en klimaat - ice watch

Ice Watch, Place du Panthéon in Parijs 2015

De volgende keer: hoe kunst het denken over de natuur veranderde.

Jan Torringa

Afbeeldingen:

  • Banksy: I don’t believe in global warming, Regent's canal in Camden, Noord-Londen. Bron: Flickr.com
  • de Climate Clock op Union Square in New York, J4lambert, CC BY-SA 4.0 via Wikimedia Commons
  • Ice Watch, Place du Panthéon in Parijs 2015, foto Studio Olafur Eliasson

Lees ook de overige afleveringen in deze serie:

Hoe kunst het denken over de natuur veranderde

Kan kunst het klimaat redden?

duurzaam nieuws en duurzame informatie op mastodon
  • Delen op Facebook
  • Delen op LinkedIn
  • Delen via e-mail
Goed dat je Duurzaamnieuws leest. Hier vind je breed inzicht in actuele ontwikkelingen rond duurzaamheid, klimaat en veiligheid. Dat bieden we onafhankelijk, zonder subsidies, overheidssteun of rijke aandeelhouders, maar vooral met hulp van bijdragen van onze lezers. We willen zo lang mogelijk onze informatie gratis aanbieden en voor iedereen toegankelijk houden, omdat het zo belangrijk is dat iedereen meedoet aan de omslag naar duurzaamheid en daar goed en eerlijk over geïnformeerd is.

Dit is een belangrijke tijd, waarin we de richting van de toekomst bepalen. Krijgen we klimaatverandering en de pandemie onder controle? Kunnen we onze veiligheid in stand houden? Nemen we de juiste maatregelen, ook voor een eerlijker samenleving? Als je kunt, is dit een mooi moment om ons te helpen. Steun ons als lid of donateur. Dank je wel.

Hier kun je lid worden.
En hier kun je doneren.



Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.

Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws

Nieuws

  • NBIM dwingt bedrijven duurzamer te worden Grootste investeerder NBIM dwingt bedrijven duurzamer te worden4 februari 2023 - 09:26
  • betuwewind Wind en zonne-energie houden steenkool tegen3 februari 2023 - 17:18
  • shell protest Shell boekt ‘obscene’ oorlogswinst2 februari 2023 - 11:18
  • deltaplan circulaire economie statiegeld op spijkerbroekNederland haalt circulaire doelen niet31 januari 2023 - 18:37
  • ai klimaatvoorspelling AI klimaatvoorspelling ziet snellere opwarming voorbij 1,5 graad31 januari 2023 - 14:31

Inzicht

  • stemwijzer kieswijzerStemwijzers voor de provinciale staten verkiezingen 20236 februari 2023 - 08:44
  • stemwijzer kieswijzerStemwijzers waterschapsverkiezingen 20236 februari 2023 - 07:11
  • vegetarisch eten Is vegetarisch eten ook biologisch of duurzaam?2 februari 2023 - 19:52

Opinie

  • Een sprong in de tijd9 november 2022 - 09:16
  • vertrouwen Vertrouwen, waarin dan?25 oktober 2022 - 19:09
  • energierekening Energierekening maakt alleen duidelijk dat we knettergek zijn16 oktober 2022 - 15:15

Advertentie kleintjes

speedcomfort radiatorventilator

Duurzaamnieuws wordt mede mogelijk gemaakt door:

elektrischeautolease.nl - elektrische auto leasen

energie aanbiedingen
energie vergelijken

Service

  • Gratis nieuwsbrief
  • Lid worden
  • Doneren
  • Privacy policy
  • Blog
  • Mastodon

Rubrieken

  • Nieuws
  • Inzicht
  • Opinie
  • Info

Onderwerpen

  • Energie
  • Economie
  • Klimaat
  • Voeding
  • Hormoonverstoorders
  • Kantelpunten
  • Corona

Creative Commons-Licentie

CC uitsluitend van toepassing op tekst redactie. Overige content alle rechten voorbehouden aan auteurs / producenten.

Duurzaamnieuws, nieuws over duurzaamheid

is een uitgave van stichting iNSnet.

duurzaam nieuws en duurzame informatie op mastodon
duurzaam nieuws en duurzame informatie op facebook
duurzaam nieuws en duurzame informatie op twitter
duurzaam nieuws en duurzame informatie op rss
vpro tegenlicht: Hoe kunnen we het vertrouwen in de journalistiek herstelle... media vertrouwen in journalistiek kassa koopkracht De leugen van Prinsjesdag: koopkracht zegt helemaal niets (meer)
Scroll naar bovenzijde

AVG Toestemmingen

Bij duurzaamnieuws.nl nemen wij uw recht op privacy serieus. Wij plaatsen enkele cookies die nodig zijn om onze website optimaal te laten functioneren. Onderstaand ziet u welke verplichte en optionele toestemmingen u ons verleent om uw persoongegevens te verwerken op deze website. Als u deze toestemmingen wilt intrekken klikt u op 'Vergeet mij' onderaan deze pagina.

Privacy verklaring | Sluiten
Instellingen