Op een dag in 1961 stuitte de Amerikaanse econoom Daniel Ellsberg bij toeval op een stuk papier met apocalyptische implicaties. Ellsberg, die de Amerikaanse overheid adviseerde over haar geheime kernoorlogplannen, kreeg een document in handen dat een officiële schatting bevatte van het dodental bij een preventieve “eerste aanval” op China en de Sovjet-Unie: bijna 300 miljoen in deze twee landen, en twee maal zo veel in de hele wereld.
Ellsberg vond het vreselijk dat zo’n plan überhaupt bestond; jaren later probeerde hij de details van deze voorgenomen nucleaire verwoesting openbaar te maken. Hoewel die poging mislukte, zou Ellsberg later beroemd worden wegens het laten uitlekken van wat bekend kwam te staan als de Pentagon Papers – de geheime geschiedenis die de Amerikaanse regering had opgesteld over haar militaire interventie in Vietnam.
Harde realiteit
Amerika’s immorele militaire plannenmakerij tijdens de Koude Oorlog is een echo van de hoogmoed die een andere groep personen tentoonspreidde bij het op het spel zetten van het lot van de mensheid. Onlangs zijn geheime documenten boven water gekomen waarin gedetailleerd uiteen wordt gezet wat de energiesector wist over het verband tussen hun producten en de opwarming van de aarde. Maar anders dan bij de nucleaire plannen van de overheid werd wat er door de sector werd beschreven ook daadwerkelijk in gang gezet.
In de jaren tachtig voerden oliemaatschappijen als Exxon en Shell interne beoordelingen uit van de koolstofdioxide die vrijkwam als gevolg van fossiele brandstoffen, waarin ook werd voorspeld wat de planetaire gevolgen van deze uitstoot zouden zijn. In 1982 voorspelde Exxon bijvoorbeeld dat tegen 2090 het CO2-niveau in de atmosfeer zou zijn verdubbeld ten opzichte van de jaren tachtig en dat dit, op grond van de beste wetenschappelijke inzichten uit die tijd, de gemiddelde temperatuur op aarde met zo’n 3°C zou laten stijgen.
Stijging van de zeesspiegel al bekend
Later in dat decennium, in 1988, voorzag een intern rapport van Shell soortgelijke gevolgen, hoewel werd geconstateerd dat het CO2-niveau ook al veel eerder, in 2030, verdubbeld zou kunnen zijn. In de privésfeer betwistten deze bedrijven het verband dus niet tussen hun producten, de opwarming van de aarde en ecologische rampspoed. Integendeel, hun onderzoek bevestigde dit verband.
De analyse van Shell voorspelde tevens een stijging van de zeespiegel met 60-70 cm, en merkte op dat de opwarming van de aarde ook zou kunnen leiden tot de desintegratie van de West-Antarctische IJskap, met als resultaat een wereldwijde stijging van het zeewaterniveau van “vijf tot zes meter.” Dat zou genoeg zijn om alle laagliggende landen geheel onder water te laten lopen.
De analisten van Shell waarschuwden ook voor de “verdwijning van specifieke ecosystemen of habitatvernietiging,” voorspelden een toename van “destructieve overstromingen en het onder water lopen van laagliggende landbouwgronden,” en zeiden dat “nieuwe drinkwaterbronnen nodig zouden zijn” om veranderingen in de neerslag te compenseren. Mondiale veranderingen van de luchttemperatuur zouden ook “de manier waarop mensen wonen en werken drastisch beïnvloeden.” Alles bij elkaar, concludeerde Shell, “zouden deze veranderingen de grootste in de geregistreerde geschiedenis kunnen zijn.”
Catastrofale gebeurtenissen
Op zijn beurt waarschuwde Exxon voor de “potentieel catastrofale gebeurtenissen waarmee rekening moet worden gehouden.” Net als de deskundigen van Shell voorspelden de wetenschappers van Exxon een verwoestende stijging van de zeespiegel, en waarschuwden ze dat het Amerikaanse Midden-Westen en andere delen van de wereld woestijnachtig zouden kunnen worden. In positieve zin gaf het bedrijf uitdrukking aan zijn vertrouwen dat “dit probleem niet zo belangrijk is voor de mensheid als een nucleaire holocaust of wereldwijde honger.”
De documenten zijn angstaanjagend om te lezen. En het effect is des te griezeliger in het licht van de weigering van de oliegiganten om het publiek te waarschuwen voor de schade die hun eigen onderzoekers voorspelden. Het rapport van Shell, dat als “vertrouwelijk” was aangemerkt, werd eerder dit jaar voor het eerst openbaar gemaakt door een Nederlandse nieuwsorganisatie. Het onderzoek van Exxon was evenmin bedoeld voor externe distributie; het werd in 2015 gelekt.
Ook hebben deze bedrijven nooit de verantwoordelijkheid genomen voor hun producten. In het onderzoek van Shell betoogde het bedrijf dat de “voornaamste last” van het aanpakken van de klimaatverandering niet op de schouders van de energiesector rustte, maar op die van overheden en consumenten. Dat betoog zou overtuigend geweest kunnen zijn, als de managers van de oliemaatschappijen, waaronder die van Exxon en Shell, later niet hadden gelogen over de klimaatverandering en niet actief hadden voorkomen dat overheden een schoon energiebeleid voerden.
Olie-inkomsten belangrijker dan wereldbevolking
Hoewel de details van de opwarming van de aarde voor de meeste mensen in de jaren tachtig nog onbekend waren, behoorden tot de weinigen die er meer vanaf wisten juist de bedrijven die er het meest aan bijdroegen. Ondanks wetenschappelijke onzekerheden kwam het hierop neer: de oliefirma’s onderkenden dat hun producten CO2 in de atmosfeer brachten, begrepen dat dit tot opwarming van de aarde zou leiden, en hadden de waarschijnlijke gevolgen daarvan berekend. En vervolgens kozen zij ervoor die risico’s op onze kosten te aanvaarden, zonder dat wij daar ook maar iets over te horen kregen.
De catastrofale kernoorlogplannen die Ellsberg in de jaren zestig onder ogen kreeg, waren een Zwaard van Damocles dat gelukkig nooit is gevallen. Maar de geheime klimaatveranderingsvoorspellingen van de olie-industrie worden nu werkelijkheid, en niet bij toeval. De producenten van fossiele brandstoffen hebben ons willens en wetens naar die grimmige toekomst geleid door hun producten aan te prijzen, te liegen over de gevolgen ervan en op agressieve wijze hun aandeel van de energiemarkt te verdedigen.
Nu de wereld opwarmt, worden de bouwblokken van onze planeet – de ijskappen, bossen en oceaanstromingen – onherroepelijk veranderd. Wie heeft het recht om zulke schade te voorzien en er vervolgens voor te kiezen die voorspelling gewoon te laten uitkomen? Hoewel de oorlogsplanners en de producenten van fossiele brandstoffen zo arrogant waren om te beslissen welk niveau van verwoesting aanvaardbaar was voor de mensheid, heeft alleen Big Oil de vermetelheid gehad om daar ook nog eens echt mee door te gaan. Dat is uiteraard één keer te veel.
Benjamin Franta
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
