Ondernemen is populair als nooit tevoren. Of dat nu komt door de druk van een steeds verder flexibiliserende arbeidsmarkt of door de begeestering van de millennial-generatie, je ziet een toenemende stroom van mensen die zelf het heft in handen nemen om in hun levensonderhoud te voorzien.
Maar steeds minder lijkt snel rijk worden het voornaamste doel. Impact maken, een betekenisvolle bijdrage aan de maatschappij leveren, wordt dat des te meer. In wat de nieuwe economie wordt genoemd kom je echter beide varianten van ondernemers tegen. Soms gehuld in de schaapskleren van de wolf.
Als de term nieuwe economie zo tweeledig wordt gebruikt, hoe herken je dan het verschil?
Echt nieuwe ondernemers kijken niet alleen naar geld als doel. Ze willen een positieve impact maken op de samenleving door zich op meervoudige waarden te richten. Ze willen bijdragen aan een beter klimaat, mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zinvol werk verschaffen, voedselverspilling tegengaan.
De andere groep bestaat vooral uit ondernemers die nieuwe technologie toepassen om op een ouderwetse manier snel (schat)rijk te worden. Denk aan bedrijven als Uber, AirBnB, Amazon. Je herkent ze aan aanhoudende publiciteit die vooral gaat over hun financiële prestaties of perikelen en vaak genoeg ook over schandalen in de organisatie zelf en hoe ze met hun medewerkers omgaan. Nieuwe tech op basis van oude algoritmes dus.
Wij praten over nieuwe economie en het nieuwe ondernemen als dat gericht is op het realiseren van meervoudige waarden, en geld een middel is om die doelen te bereiken.
Impact maken
In de nieuwe economie wil elke organisatie impact maken. Van Dale houdt het bij invloed uitoefenen. Waarop of op wie is soms niet meteen duidelijk. Ondertussen maken steeds meer adviseurs zich op om die impact te meten.
Avance Impact, Social Enterprise NL en Impact Centre Erasmus hebben een leidraad voor het meten van impact ontwikkeld in de vorm van het Impactpad. Daarin wordt gesteld dat “de impact van je onderneming bestaat uit de effecten die aan de activiteiten van jouw onderneming toegeschreven kunnen worden. Deze effecten kunnen zowel positief als negatief, bedoeld of onbedoeld en direct of indirect zijn.”
Het Impactpad is ontwikkeld voor sociale ondernemingen, die als doel hebben om een maatschappelijk probleem op te lossen. Daarvan bestaan er inmiddels ongeveer 6000 van in Nederland, voor het merendeel zijn ze nog (heel) klein. Ze vervullen vooral een gids- en voorbeeldfunctie.
Iedereen heeft impact
Volgens de definitie van het Impactpad heeft elke organisatie impact. Waar het nieuwe ondernemen vooral verandering in wil brengen is de onbedoelde en vooral negatieve impact, die traditioneel ondernemen vaak veroorzaakt en die zich onder andere uit in klimaatverandering, milieuvervuiling, sociale ongelijkheid en economische crisis.
Een instrument dat de impact meet van een kleine voorbeeldgroep van ondernemers die expliciet goed willen doen is dan ontoereikend. Meer effect zou een aanpak sorteren die de 1,6 miljoen overige ondernemers in Nederland helpt om duurzamer te ondernemen en hun vooruitgang te monitoren.
Sociale ondernemers zijn zich immers al bewust van de meervoudige waarden die ze met hun activiteiten willen vervullen en geld is daar dienstbaar aan, maar geen doel meer. Traditionele ondernemers moeten die stap nog zetten en hebben daar andere vormen van hulp bij nodig.
Eerst meervoudige waarden in beeld brengen
Veel grote bedrijven en een kopgroep van de traditionele MKB-ondernemers zijn actief met MVO, maatschappelijk verantwoord ondernemen. Onder die term valt een breed scala aan activiteiten die op verschillende manieren bijdragen aan de verduurzaming van organisaties. De mate van duurzaamheid varieert van uitsluitend voldoen aan wettelijke verplichtingen tot vooroplopen met duurzame producten en diensten. Maar ook het gemeenschappelijke doel van MVO is economische groei en financiële winst, zij het met zo min mogelijk schade aan mens en planeet. Ongeveer 2000 bedrijven doen dit in georganiseerd verband.
In het kader van MVO is een groot instrumentarium ontwikkeld aan managementmethoden en certificeringen die organisaties kunnen helpen om duurzamer te worden. Grote bedrijven kunnen daar prima mee uit de voeten en conformeren zich aan internationale standaarden als ISO en GRI. Voor kleinere organisaties is het echter lastig om overzicht te houden op de mogelijkheden en de specifieke kenmerken van elk instrument en om daaruit een goede keuze te maken. Bovendien ontberen ze vaak de menskracht om deze complexe trajecten uit te voeren.
Voor deze ondernemers (en ook bestuurders van instellingen en overheden) is allereerst van belang om inzicht te krijgen in het principe van ondernemen dat uitgaat van meervoudige waarden, om zich te kunnen verbinden met de waarden die voor hun organisatie relevant zijn. Pas wanneer die waarden helder in beeld en omarmd zijn kan een structureel proces van verduurzaming, meten en zichtbaar maken van de vooruitgang worden ingezet. Vervolgens kan van dat proces ook de impact worden gemeten.
Peter van Vliet
