De klimaatverandering treft niet alleen ijsberen, ze dwingt samenlevingen tot steeds complexere keuzes. Er zijn daarom dringend meer sociologen, psychologen en economen nodig in de klimaatwetenschap. Dat is een opmerkelijke oproep van prominente klimaatwetenschappers uit Latijns-Amerika.
Er moeten meer humane wetenschappen vertegenwoordigd zijn in de klimaatwetenschap, zeggen Latijns-Amerikaanse wetenschappers. "De oplossing voor de klimaatverandering zal niet komen van natuurwetenschappers, wel van de sociale wetenschappers: de politici, de politicologen, de psychologen, sociologen en economen", zegt astro-geofysicus Carlos Gay, coördinator van het Programma voor Onderzoek naar de Klimaatverandering van de Nationale Autonome Universiteit van Mexico (UNAM).
Klimaatwetenschappers uit Latijns-Amerika kwamen de voorbije dagen samen in de UNAM en telkens kwam de discussie uit op hetzelfde pijnpunt: er zijn meer wetenschappers nodig die de complexe sociale processen kunnen interpreteren die tot oplossingen voor de klimaatverandering kunnen leiden.
Zeer complexe processen
"De exacte wetenschappers hebben de oplossing al een tijd geleden geven", zegt Gay. "Als het de uitstoot is die de klimaatverandering veroorzaakt, maak dan een einde aan de uitstoot." Maar dat zet zeer complexe sociale en economische processen in gang die buiten het bereik van exacte wetenschappers liggen.
"De financiële crisis en de klimaatcrisis hebben dezelfde oorzaak: onze systemen, markten en visie die op vooruitgang gericht zijn." De ongebreidelde consumptie van fossiele brandstoffen, de ontbossing en de landbouw op grote schaal hebben bijgedragen tot een enorme accumulatie van broeikasgassen in de atmosfeer en de oceanen. Dat is al sinds de Industriële Revolutie aan de gang maar is vooral in de tweede helft van de vorige eeuw in een stroomversnelling terechtgekomen. Dat is het centrale thema waarover het straks zal moeten gaan op de klimaattop in Parijs, zeggen Gay en zijn Latijns-Amerikaanse collega's.
Beeld vervolledigen
De laatste jaren zijn steeds meer sociale wetenschappers zich met de klimaatwetenschap gaan bezighouden. Dat merk je ook aan de evolutie van de VN-klimaatrapporten, zegt de Cubaanse econoom Ramón Pichs-Madruga, ondervoorzitter van de werkgroep in het VN-klimaatpanel die zich op mitigatie (verzachting) van de klimaatverandering richt. Volgens Pichs-Madruga is de bijdrage van sociale wetenschappers nodig "om het beeld te vervolledigen".
Maar net zoals Gay stelt hij dat nog te veel sociale wetenschappers de klimaatwetenschap links laten liggen en alleen met hun eigen vakgebied bezig zijn.
Niet alleen voor ijsberen
De Amerikaans-Mexicaanse sociologe Paty Romero is al enkele jaren op zoek naar een humaner gezicht van het klimaatonderzoek. "Als sociale wetenschappers zeggen we: opgelet, het gaat er niet alleen om te berekenen hoe groot de kans is dat een orkaan van categorie vijf de Mexicaanse staat Tabasco treft, je moet er ook rekening mee houden dat in Tabasco mensen wonen en dat die getroffen kunnen worden."
Paty Romero maakt deel uit van werkgroep II van het VN-klimaatpanel, die de impact van de klimaatverandering en de mogelijkheden tot adaptatie analyseert. In het laatste VN-klimaatrapport focuste deze werkgroep zich meer dan ooit op de complexe gevolgen van de klimaatverandering voor mensen.
"De klimaatverandering treft niet alleen de ijsberen", zegt ze. "Die worden inderdaad getroffen, maar ook veel zaken die ons dierbaar zijn, worden getroffen, de plaats waar we wonen, onze identiteit, net omdat het een probleem is van ontwikkeling met politieke, economische en sociale aspecten."
Cruciale rol voor vrouwen
In Latijns-Amerika leeft een groot deel van de bevolking in armoede. Dat maakt hen nog kwetsbaarder voor de klimaatverandering. Ze wonen meestal in gebieden waar zich vaker extreme weerfenomenen voordoen, zoals bergflanken en kusten.
Voor UNAM-onderzoekster Úrsula Oswald, eveneens auteur van het VN-klimaatrapport, is de rol van de vrouw van cruciaal belang bij de aanpassing van een samenleving aan de klimaatverandering. Ze heeft dat zelf vastgesteld in haar geboortestaat Morelos, in het centrum van Mexico.
"Het zijn de vrouwen die het water efficiënt beheren, die het bos en de rivieren recupereren, die op een adequate manier met de omgeving omgaan en verantwoordelijk zijn voor de gezondheid en de gemeenschap."
Diego Arguedas Ortiz