We zitten middenin een wooncrisis, die vooral jonge mensen treft. De overheid heeft de regie losgelaten, maar de markt lost de woningnood niet op. Dus hoe kun je nu nog betaalbaar wonen in Nederland? En hoe komen we aan 1 miljoen nieuwe woonplekken voor 2030? Wordt het bouwen, bouwen, bouwen, voor iedereen een doosje van beton, of kan de woningnood ook creatiever en duurzamer worden opgelost? VPRO Tegenlicht doorkruist Nederland op zoek naar inspirerende oplossingen voor het wonen van de toekomst, en presenteert zowel online als op TV een optimistische voorhoede van woonpioniers. Wat kunnen we van ze leren?

In Leiden is Nelske Thalen aan het werk in haar kluswoning in een groot leegstaand schoolgebouw, waar appartementen door de nieuwe bewoners worden afgebouwd en opgeknapt. Voor veel jonge deelnemers is dit de enige manier om een woning te kunnen betalen. Steenvlinder is een ambitieuze nieuwe vastgoedtransformeerder, opgericht door ex-wethouder Marnix Norder, die in de lokale politiek van Den Haag van dichtbij zag hoe de woningmarkt vast zit.

Gerobotiseerde huizenfabriek

In Heerenveen bouwt de eigenzinnige aannemer Peter Hutten, CEO van bouwbedrijf Van Wijnen, een gerobotiseerde huizenfabriek. Vanaf 2022 moeten daar zo’n 4000 woningen per jaar van de lopende band gaan rollen. Huizenblokken van minimaal 20 woningen zijn online samen te stellen en straks met één klik op de website te bestellen. Het hele proces is geïnspireerd op de auto-industrie om maar zo snel en goedkoop mogelijk aan de enorme vraag naar betaalbare woningen te kunnen voldoen.

Brede volkshuisvesting voor de toekomst

Want dat is waar het op dit moment aan schort: de betaalbaarheid. Hoe ongelofelijk oneerlijk het woningbezit is verdeeld tussen jonge ‘insiders’ en oudere ‘outsiders’ op de woningmarkt, beschrijft Michelle Provoost, directeur van het International New Town Institute (INTI). Door falend overheidsbeleid zitten we volgens stadsgeograaf Cody Hochstenbach middenin een gigantische woningcrisis met vooral een tekort aan betaalbare huurwoningen. Volgens hem wordt het tijd dat de regering haar grondwettelijke taak serieus neemt met een ambitieus en breed volkshuisvestingsbeleid: make volkshuisvesting great again!

Open-source zelfbouw

De krapte op de woningmarkt dwingt op veel plekken tot nieuwe experimentele manieren van bouwen en wonen. In Almere bouwt Sebastiaan Vos zijn eigen “WikiHouse” met een volledig houten, open source bouwpakket. De bouwtekeningen van het internationale WikiHouse project van Open Systems Lab in Londen staan gratis online en de onderdelen worden op maat gefreesd, zodat bewoners daarmee vervolgens zelf hun woning in elkaar kunnen zetten. Architect Vincent Muller richtte de Nederlandse tak van deze internationale open source-beweging op, en begeleidt nu de bouw van de allereerste woonwijk met 27 WikiHouse woningen in Almere.

Omarm de tijdelijkheid

Een voormalige milieustraat op de rand van Den Bosch is een voorbeeld van een van de vele braakliggende ‘pauzelandschappen’ die Nederland rijk is. Te duur om te saneren. Het perceel is door de gemeente beschikbaar gesteld voor 5 jaar tijdelijk gebruik zonder al te veel regeltjes, en nu staat er een bonte verzameling zelfgebouwde huisjes op terpen van schone aarde. Hier bouwden Wouter Corvers en Ilse Zuidinga voor 5.000 euro hun eigen plekje onder de zon. Met tientallen andere avontuurlijke zelfbouwers en woonpioniers vormen ze nu de hechte gemeenschap van MiniTopia.

Noodgedwongen experimenteren veel ondernemende jongeren inmiddels zelf met verrassende nieuwe oplossingen. Wat kunnen we leren van deze twintigers en dertigers, die leegstand, tijdelijkheid, massaproductie en zelfbouw opnieuw uitvinden, omdat ze zelf moeten zorgen voor een dak boven hun hoofd? En kunnen deze ideeën ook duurzaam worden opgeschaald? Tegenlicht doorkruist Nederland op zoek naar inspirerende out-of-the-box oplossingen van creatieve woonpioniers. Zie ook: vpro.nl/pioniers

Met o.a. Cody Hochstenbach (stadsgeograaf, Universiteit van Amsterdam), Michelle Provoost (directeur International New Town Institute (INTI) en architectuurhistoricus), Marnix Norder (ex-wethouder en oprichter/CEO Steenvlinder), Nelske Thalen (ondernemer en zelfbouwer bij Steenvlinder, Leiden), Peter Hutten (CEO bouwbedrijf Van Wijnen), Vincent Muller (architect en oprichter WikiHouse Nederland), Sebastiaan Vos (zelfbouwer WikiHouse Almere), Wouter Corvers & Ilse Zuidinga (zelfbouwers bij MiniTopia, Den Bosch), Matthijs van der Ham (huurder MiniTopia).