De Europese Commissie heeft het grootste verbod ooit op schadelijke chemicaliën aangekondigd. Tegen 2030 zullen volgens plan duizenden schadelijke en giftige stoffen in de ban zijn.
Het verbod zal slaan op veel beruchte chemicaliën, waar milieuorganisaties en consumenten- en gezondheidsgroepen al tientallen jaren tegen vechten.
Het plan is om via bestaande wetten duizenden schadelijke en giftige stoffen te verbieden. Dat zou gaan om zogenoemde vlamvertragers, stoffen die vaak in verband worden gebracht met kanker, en alle bisfenolen, die veel worden gebruikt in kunststoffen en die menselijke hormonen verstoren. Het verbod zal ook alle vormen van PVC treffen – het minst recycleerbare plastic dat grote hoeveelheden giftige toevoegingen bevat – en alle PFAS ‘forever-chemicaliën’, plus ongeveer tweeduizend schadelijke chemicaliën die in babyluiers, fopspenen en kinderverzorgingsproducten zitten.
De Europese Commissie heeft het plan, met de naam Restrictions Roadmap, nu bekendgemaakt. De belofte valt onder de doelstelling uit de EU Green Deal voor een vervuilingsvrij Europa.
De EU-lidstaten steunen de routekaart unaniem, alhoewel Italië zich verzet tegen maatregelen om PVC-kunststoffen te verbieden.
Luiers en spenen
Eerder bleek dat zo’n twaalfduizend chemicaliën waarvan bekend is dat ze kanker en onvruchtbaarheid veroorzaken, de effectiviteit van vaccins verminderen en andere gezondheidseffecten veroorzaken, nog steeds op grote schaal worden aangetroffen in tal van producten, waaronder luiers en fopspenen.
Sommige chemische stoffen op de nieuwe routekaart hadden al te maken met EU-beperkingen, maar de meeste zijn nieuw. Het proces voor het verbieden van alle chemicaliën op de lijst zal binnen twee jaar starten en als het goed gaat zullen in 2030 al deze stoffen dan in de ban zijn.
Grote zorgen onder bevolking
In Europa worden naar schatting 200.000 chemicaliën gebruikt. De wereldwijde verkoop van chemicaliën is tussen 2000 en 2017 meer dan verdubbeld en zal naar verwachting tegen 2030 opnieuw verdubbelen. Volgens onderzoek is driekwart van de in Europa geproduceerde chemicaliën gevaarlijk. Wetenschappers zeggen dat chemische vervuiling inmiddels de grenzen van onze planeet heeft overschreden, en uit een recent milieurapport van de VN bleek dat chemische vervuiling meer doden veroorzaakt dan covid-19.
Dagelijkse blootstelling aan een mix van giftige stoffen wordt gelinkt aan toenemende risico’s voor onze gezondheid en vruchtbaarheid én de enorme terugloop van insecten-, vogel- en zoogdierpopulaties. Tegenwoordig worden bij mensen zo'n zevenhonderd industriële chemicaliën aangetroffen die niet bij onze grootouders aanwezig waren. Artsen waarschuwen dat baby’s al “vervuild worden geboren”.
Uit officiële peilingen blijkt dat 84 procent van de Europeanen zich zorgen maakt over de gezondheidseffecten van chemicaliën in producten en 90 procent over hun impact op het milieu.
Groepsaanpak
Hoewel de EU de afgelopen dertien jaar al zo’n tweeduizend gevaarlijke chemicaliën heeft verboden, treffen die beperkingen uiteindelijk maar een kleine groep producten, waaronder cosmetica en speelgoed. Nu worden ook in kinderverzorgingsartikelen – een veel grotere productgroep – min of meer dezelfde middelen verbannen.
Bovendien zullen de andere chemische groepen waarop de routekaart zich richt, ook op veel productgroepen van toepassing zijn, waardoor de impact van de regelgeving aanzienlijk wordt vergroot.
Doorgaans reguleert de EU chemicaliën per individuele stof, maar die aanpak kan de industriële ontwikkeling (elke 1,4 seconde komt er een nieuwe chemische stof bij) onmogelijk bijhouden. De nieuwe routekaart zal daarom niet meer per aparte stof reguleren, maar gaat uit van een groepsaanpak, waarbij het schadelijkste element van een chemische familie bij wet wordt ingeperkt. Dat zou een einde moeten maken aan de industriële praktijk om chemische formuleringen steeds een klein beetje aan te passen om verboden te omzeilen.
Chemische industrie
De chemische industrie reageerde verontwaardigd op de eerste ontwerpen van de plannen en zal naar verwachting de regelgeving proberen af te zwakken. Chemicaliën vormen de vierde grootste industriële sector in de EU, de bedrijven zijn eigendom van enkele van de rijkste en machtigste personen van Europa. Industrievereniging CEFIC erkende in december dat maar liefst twaalfduizend chemicaliën, aanwezig in 74 procent van de consumenten- of professionele producten, eigenschappen hebben die ernstige gezondheids- of milieuproblemen veroorzaken.
Het Europees Milieubureau (EEB) bekritiseert de Europese chemische controles regelmatig omdat ze te traag verlopen en zakelijke belangen boven gezondheid en milieu plaatsen.
EU-functionarissen zelf zien de routekaart als een eerste stap in een bredere chemische strategie van de EU. Ngo’s noemen het verbod zeer belangrijk vanwege de bedreiging voor de menselijke gezondheid van chemicaliën. Ook het EEB juicht de stap toe. Het Bureau schat dat de routekaart er in 2030 toe zal leiden dat tussen de vier- en zevenduizend chemicaliën zullen zijn verboden.
