Nederland bevindt zich in een diepere crisis dan alleen de corona-pandemie. Dat kun je concluderen uit een bijna eindeloze reeks onthullingen over misstanden, beleidsblunders en mismanagement. Tel daarbij de consequente inconsistentie van het coronabeleid bij op en je krijgt een aardig beeld van de georganiseerde incompetentie die momenteel richting geeft aan onze toekomst.
Het verschijnsel doet zich niet alleen in Nederland voor. Maar wel veel nadrukkelijker dan in andere landen. Overal gaat er wel iets fout. Maar bijna nergens gaat er nog zo weinig goed als in ons land, zo lijkt het.
Minister-president Mark Rutte wekt regelmatig de irritatie van half Europa als hij weer eens de grootste mond opzet, maar als het op daden in zijn kleine landje aankomt, op momenten die tellen, blijkt Nederland meer dan eens de hekkensluiter. Zoals met de vaccinatie tegen Covid-19 en met klimaatprestaties. Of ethisch, Nederland als belastingparadijs.
Voorbeelden van incompetentie
Het wipwap-beleid rond corona is het meest recente optreden van het blundercircus van de VVD, met als kers op de pudding het mega-datalek van de GGD, waarvan de voordeur nog dagen na de publicatie open bleef staan.
En verder waren er nog: (in willekeurige volgorde)
- de toeslagen-affaire van de belastingdienst
- de falende politie informatiedienst
- de ‘vergeten’ memo’s over de dividendbelasting en de verhuizing van Unilever
- de liegende minister van buitenlandse zaken Halbe Zijlstra
- de affaire rond de moord op Anne Faber
- de bonnetjes van Fred Teeven
- de bruiloft van Grapperhaus
- de Griekse vakantie van de koning
- de aanpak van het stikstofprobleem
- de afhandeling van aardbevingsschade in Groningen
- de nieuwjaarsbrand in Scheveningen
- het telkens niet halen van klimaatdoelen
- de VVD 8 jaar op rij de partij met de meeste integriteitsschandalen
- belastingparadijs Nederland
- Lelystad airport.
Wie een beetje in zijn geheugen of in Google graaft vindt vast nog meer. Zoals wat de bezuinigingen met de zorg hebben gedaan. En het onderwijs. En de veiligheid. Alles bij elkaar noem ik dat het resultaat van georganiseerde incompetentie.
Nog een hilarisch voorbeeld, dat binnenkwam op het moment dat ik op de publicatieknop wilde drukken. Vers van de NOS: "Van 226.298 prikken zijn we opeens naar 346.790 prikken gegaan op het vaccinatiedashboard van de Rijksoverheid. Afgelopen weekend is besloten om op een nieuwe manier het aantal vaccinaties te becijferen: het aantal vaccinaties wordt nu geschat, terwijl tot gisteren gewoon het aantal gemelde prikken werd opgeteld."
Al deze ellende staat natuurlijk niet op zichzelf. Ze komt ergens uit voort. Het is het cumulatieve resultaat van neoliberaal economisch beleid van privatisering en uitkleden van collectieve functies. Van een proces bij overheden waarbij ambtenaren, zodra ze een beetje idee krijgen wat ze aan het doen zijn, worden ze overgeplaatst naar een zo anders mogelijke functie. Alles om te voorkomen dat er ergens kennis blijft hangen en er ervaring ontstaat. Want dat zou de lobby van het grote bedrijfsleven wel eens kunnen hinderen.
Geïnstitutionaliseerde incompetentie als basis
In die onderliggende, ideologisch gestuurde laag is het fundament gelegd waarop de georganiseerde incompetentie is gebouwd. Dat fundament bestaat uit het institutionaliseren van incompetentie. Vergelijk het met een vorm van Oost Indische doofheid gecombineerd met een uiterst competent vermogen om de eigen agenda op lange termijn door te drukken en veilig te stellen.
Het meest tragische aan dit verhaal is wel dat we er als burgers van dit land zelf schuld aan zijn. We stonden erbij, keken ernaar en bleven als makke schapen hetzelfde stemmen.
In een column uit 2015 schreef ik al dat de samenleving te complex wordt om het bestuur aan politici over te laten. We bevinden ons nu midden in een samenstelsel van rampen waar ik toen al op doelde. Op gebied van volksgezondheid, klimaat, economie en bestuur.
Kort geleden liet ook een onafhankelijk onderzoek zien dat steeds meer Nederlanders beginnen in te zien dat de samenleving te belangrijk is om aan de politiek over te laten.
Laten we dat in gedachten houden als Mark Rutte zometeen weer met zijn breedste tandpastareclame-grijns op de verkiezingsposters staat, in plaats van zich diep te zitten schamen in een hoekje in het torentje.
Dat de werkelijkheid weerbarstig is laten de peilingen ook nu weer zien. Die blijven in het voordeel wijzen van Rutte en zijn clubje. Dat is meer dan een vingerwijzing dat de georganiseerde incompetentie diep is geworteld in de Nederlandse samenleving.
De hamvraag is nu of we ons als samenleving collectief en onherroepelijk incompetent laten verklaren. Want als we niet in staat zijn om het heft in handen te nemen om tot een ommekeer te komen is dat wel het gevolg.
En dat heeft consequenties: als de manier waarop we met de coronapandemie omgaan model staat voor de aanpak van de komende economische crisis en vooral klimaatverandering, die nog veel ingrijpender gevolgen kan en zal hebben, dan gaan we nog wat beleven.
Tot 17 maart.
Peter van Vliet
