Lokale living labs en proeftuinen kunnen het experiment ontstijgen als ze verder kijken dan hun vaak technische oplossingen. Daarbij moeten ze vanaf het begin al rekening houden met verdienmodellen, met wetten en met de voorkeuren en de belangen van burgers. Bovendien is het goed als de labs verbinding zoeken met andere initiatieven. Dat stelt het Rathenau Instituut in het onderzoek ‘Voorbij lokaal enthousiasme – Lessen voor de opschaling van living labs’.
Het Rathenau Instituut ondervroeg betrokkenen, bestudeerde de literatuur en keek de kunst van het opschalen af bij succesvolle werkwijzen in landbouw, waterbeheer en ontwikkelingssamenwerking. Tijdens het onderzoek interviewde het Rathenau Instituut onder andere betrokkenen van bekende Nederlandse living labs zoals de Delfts/Friese proeftuin voor het verduurzamen van stedelijk gebied The Green Village en de op gezondheidszorg gerichte innovaties van Medical Delta in Zuid-Holland.
Het Rathenau Instituut destilleerde vier lessen die initiatiefnemers, deelnemers en financiers van living labs en lokale experimenten kunnen gebruiken om hun resultaten een breder en duurzamer gevolg te geven.
Als eerste laat het onderzoek zien dat het belangrijk is dat living labs niet alleen gebruikt worden om te leren over een innovatie, maar ook over haar maatschappelijke inbedding. Ten tweede moeten de living labs al vanaf het begin rekening houden met het feit dat na afloop van het lokale experiment nog veel vervolgwerk nodig is om de oplossing ook geschikt te maken voor andere locaties.
Ten derde is het slim om de verbinding te zoeken met een groter programma zodat uitwisseling en onderling leren tussen lokale initiatieven mogelijk wordt. En ten vierde zijn zogeheten intermediaire organisaties nodig die verbindingen kunnen leggen tussen partijen, locaties en andere initiatieven.
Volgens het Rathenau Instituut kunnen living labs een belangrijke rol spelen bij missiegedreven innovatie waar de overheid voor pleit. Het gaat dan vooral om die onderdelen waar maatschappelijke waardecreatie centraal staat. Melanie Peters, directeur van het Rathenau Instituut, benadrukt daarbij: ‘Het opschalen van living labs is niet alleen een taak voor de initiatiefnemers. Vaak zijn bij het opschalen mensen en organisaties nodig met weer andere competenties.’