"Het is tijd om af te stappen van onze fixatie op economische groei als leidende indicator van het succes van een samenleving", zeggen Amerikaanse onderzoekers. Volgens hen is er immers een grote kans dat we deze eeuw afstevenen op een langdurige daling van groei – en landen zullen zich daar goed op moeten voorbereiden.
Ontwikkelde, liberale democratieën hebben een ongekend tijdperk van economische groei achter de rug, waar deze eeuw mogelijk een einde aan komt. Macro-economische voorspellingen wijzen namelijk op een vertraagde groei, schrijven onderzoekers van de University of Colorado Boulder in het tijdschrift Nature Human Behaviour.
Democratie en welvaart
Aan het begin van de 19e eeuw leefde minder dan 1 procent van de wereldbevolking in een democratie, tegen ongeveer 55 procent vandaag. Ook is sinds de industriële revoluties de mondiale welvaart enorm toegenomen. Er lijkt sprake van causaliteit: gemiddeld bevorderen open, democratische instellingen groei en bevorderen groei en welvaart op lange termijn de vorming van democratische instellingen.
Moderne liberale democratieën – met grote economische en politieke vrijheid en stabiliteit – liepen hiermee voorop, maar kijken nu mogelijk tegen een toekomst aan van langdurige vertragingen in de economische groei.
Oorzaken zijn onder meer de vergrijzing, een verschuiving van goederen naar diensten, een vertragende innovatie en staatsschulden. De langetermijneffecten van covid-19 en klimaatverandering kunnen de groei bovendien nog verder afremmen.
Sommige duurzaamheidswetenschappers zien langzamere groei, stagnatie of zelfs ‘degrowth’ als een ecologische noodzaak, vooral in ontwikkelde landen. Maar, zo schrijven de onderzoekers, een afremming van de groei zal gevolgen hebben op meer dan alleen economie en ecologie, en landen zullen zich daar goed op moeten voorbereiden.
Overigens sprongen ook Europese wetenschappers al twee jaar geleden op de bres voor het afschaffen van economische groei als doel.
Bruto binnenlands product
Voor ontwikkelde democratieën zoals de Verenigde Staten was economische groei historisch gezien een belangrijke maatstaf voor succes. Het stond dan ook centraal in de nationale identiteit, zegt hoofdauteur Matt Burgess, universitair docent milieustudies en economie aan CU Boulder.
De economische groei wordt gemeten aan de hand van het bruto binnenlands product (BBP), dat ook de VS gebruiken om hun federale begroting op te stellen. Maar in de VS wordt nu voorspeld dat de federale schuld het BBP de komende decennia zal overtreffen naarmate de groei vertraagt, wat betekent dat er naar andere manieren gekeken moet worden om de begrotingstekorten te compenseren.
“Om ons voor te bereiden op een toekomst van langzame groei, moeten we afstappen van het idee dat een groeiende economie centraal staat in de nationale identiteit”, zegt Burgess.
Burgeropleving
Burgess en zijn coauteurs stellen dat een vertragende groei uitdagingen met zich meebrengt op het gebied van sociale solidariteit, en op het gebied van kansenongelijkheid, persoonlijke financiën (pensioen, spaargeld), geestelijke gezondheid en algemeen vertrouwen in de overheid. “Of trage groei nu onvermijdelijk of gepland is, wij stellen dat ontwikkelde democratieën zich moeten voorbereiden op extra fiscale en sociale spanningen, waarvan sommige al duidelijk aan te wijzen zijn.”
Om deze uitdagingen aan te gaan, pleiten de auteurs voor een mix van maatregelen, die zij een “begeleide burgeropleving” noemen: gericht op het loskoppelen van sociaal kapitaal en welzijn van economische groei.
Het artikel wijst verschillende mogelijke acties aan: de versterking van democratische instellingen en het vergroten van sociale integratie; het verminderen van economische ongelijkheid en vergroten van sociale solidariteit; het rendement op investeringen in overheidsuitgaven verhogen door mazen in de belastingwetgeving te dichten, corruptie te verminderen en belastingen te verhogen; en tot slot het verbeteren van niet-economische aspecten van het welzijn van mensen.
Woonvouchers
Een voorbeeld dat Burgess geeft om de sociale solidariteit te verbeteren en ongelijkheid te verminderen, is door gemeenschappen meer te integreren in plaats van ze te verdelen op basis van inkomensniveau. “In plaats van gesubsidieerde woningen te bouwen in een geconcentreerd gebied, zou de overheid gezinnen vouchers kunnen geven zodat ze kunnen wonen waar ze willen”, zegt Burgess. “Dan kunnen gezinnen meer geïntegreerd raken in de gemeenschap. In experimenten is een dergelijk programma ook succesvol geweest in het verminderen van intergenerationele armoede.”
De auteurs zeggen ook dat langzame groei niet noodzakelijkerwijs vermeden hoeft te worden. Economen hebben eerder opgemerkt dat twee van de belangrijkste oorzaken van de vertragende groei – vergrijzing en de verschuivingen van goederen naar diensten – juist verbeteringen in het welzijn weerspiegelen.
