Duurzaam van het aardgas af, zo kan iedereen het

13 februari 2019|doorredactie|inaardgas, isolatie

Wanneer we van het aardgas af gaan en het wordt vervangen door elektrisch verwarmen, warmtepompen of een warmtenet, dan zal vrijwel iedereen zijn huis moeten aanpassen. Dat zijn ingrijpende veranderingen. Isoleren van je woning naar label A of B én de omvorming van het verwarmingssysteem naar lage temperatuur verwarming doe je niet zomaar even en vraagt een flinke investering, in tijd en in geld. Duurzaamnieuws maakte dit overzicht om je te helpen bij het kiezen en plannen van jouw overgang naar wonen zonder aardgas.

Voor bewoners gaan de gevolgen van (aard)gasloos wonen verder dan alleen de aanpassing van de woning aan energiezuinige normen. Hun hele manier van omgaan met warmte gaat veranderen. Sommige mensen voelen zich daarbij onzeker over de overgang naar elektrisch koken zoals met inductie. Voor welke vorm van verwarmen ga je kiezen en wanneer? En ga je nog een nieuwe cv-ketel kopen?

Ook voor de betrokken professionele partijen zijn er nog veel vragen. Bij voorbeeld voor gemeenten, woningcorporaties, aannemers en installateurs. Gaan we voor collectieve verwarming via aard- of restwarmte? Of helpen we bewoners om de overgang zelf te regelen?

Voor bewoners

Er is nog veel onzeker over regelingen, financiering en maatregelen die gemeentes en woningcorporaties gaan nemen. Toch zijn er al een aantal maatregelen die je nu al kunt nemen, zonder daarmee toekomstige mogelijkheden in de weg te zitten. Dat zijn bekende investeringen die je vanaf dag 1 al terugverdient. We zetten ze op een rij:

Dit kun je nu al doen

Isoleren. Het is een heel eenvoudige regel, een huis dat minder afkoelt vraagt minder energie om te verwarmen. Hoe beter de isolatie, bijvoorbeeld met behulp van HR++ glas, hoe goedkoper de investering in duurzame verwarming zal zijn als je van het aardgas af gaat.
Zonnepanelen plaatsen. Energie die je zelf opwekt hoef je niet in te kopen. Bij snel stijgende energiekosten (en belastingen) verdien je de investering al snel weer terug.
Zonneboiler plaatsen. Voor een zonneboiler geldt hetzelfde: de zon warmt je water gratis op, en al helemaal als de aanschafkosten zijn terugverdiend.
Elektrisch koken. Overstappen van een gasfornuis op een inductie kookplaat kun je op elk moment. Daarmee begin je meteen met besparen en bovendien krijg je er een beter binnenklimaat gratis bij.
Groene stroom gebruiken. Controleer ook even of je al van de groenste stroom gebruik maakt. Niet alle stroom die groen wordt genoemd, is dat ook echt.

CV ketel vervangen

Als je CV-ketel aan vervanging toe is woon je waarschijnlijk in een wat ouder huis. Elektrisch verwarmen met infrarood panelen is dan vaak geen goed alternatief, omdat deze methode vooral geschikt is voor optimaal geïsoleerde woningen. Ook elektrische vloerverwarming vraagt om ingrijpende aanpassingen en is lang niet overal mogelijk.

Een bestaand cv-systeem kan prima samenwerken met een warmtepomp. Warmtepompen gebruiken verschillende bronnen, zoals lucht, water of bodem, om warmte te winnen of op te slaan.

Een woning volledig verwarmen met een warmtepomp is nu nog een vrij kostbare zaak. De meest voordelige optie is de hybride warmtepomp, die samenwerkt met een cv-ketel die bijspringt bij extreme kou. Daarmee blijft ook het (extra) stroomverbruik beperkt. Let ook op het koelmiddel als je een warmtepomp gaat aanschaffen. Veel oudere modellen gebruiken nog HFK’s, een sterk broeikasgas. Dat wordt met ingang van 2025 verboden. Warmtepompen met natuurlijke en onschadelijke koelmiddelen zijn al verkrijgbaar.

Wachten op nieuwe ontwikkelingen?

Nieuwe ontwikkelingen als wkk pelletketels die stroom opwekken uit de restwarmte van de verbranding van houtpellets zijn vooralsnog vooral geschikt voor grotere objecten; voor toepassing in woonhuizen zijn ze voorlopig erg duur. Bovendien vergen ze meer aandacht voor gebruik en onderhoud dan warmtepompen.

In de komende jaren zullen ook de technieken van warmtepompen verder worden verbeterd en naar verwachting zullen zeker de prijzen nog flink zakken als de productie toeneemt.

Ook kijken vooral de grotere gemeenten naar mogelijkheden om hele wijken te verwarmen met restwarmte van omliggende industrie, of met aardwarmte. Dat zijn projecten die een aantal jaren aan voorbereiding vragen. Check dus op tijd wanneer jouw gemeente van het aardgas af wil gaan en of er in jouw gemeente dergelijke plannen bestaan.

En dan is er natuurlijk de verwachting van waterstof. Verschillende partijen experimenteren ermee en onderzoeken de mogelijkheden voor een meer traditionele cv met een ketel die brandt op waterstof.

Als je nog even de kat uit de boom wil kijken is er een optie om de nieuwe cv-ketel te huren met een flexibel contract dat je na een jaar maandelijks kan opzeggen. Let daar goed op, omdat veel contracten nog altijd een termijn van 12 jaar hanteren. Zo’n flexibel contract is inclusief professioneel onderhoud en slimme thermostaat, zodat je er geen omkijken naar hebt.

Andere samenstelling gas

Hoewel bestaande installaties wel nog gewoon kunnen worden gebruikt is het wel verstandig om na te gaan of je cv-ketel geschikt is voor andere samenstelling van het gas.

Het aardgas uit Groningen, het zogenaamde G-gas, raakt langzamerhand op. In de toekomst zal Nederland overstappen op ander laag-calorisch gas (G+-gas) of, waarschijnlijk pas in een verdere toekomst, hoogcalorisch gas (H-gas), zo meldt de Consumentenbond.

Aardgas van verschillende herkomst heeft verschillende verbrandingseigenschappen. Het is niet zomaar mogelijk een gastoestel, zoals een cv-ketel, te blijven gebruiken als de samenstelling van het aardgas verandert. Vooral gebruik van H-gas in een niet geschikt toestel kan gevaarlijk zijn. Toestellen kunnen bijvoorbeeld uitvallen of teveel koolmonoxide gaan produceren. Alle toestellen vanaf 2018 zijn geschikt voor G+ gas, en zijn om te bouwen naar H-gas.

Subsidies en gaskosten

Mogelijk komen er ook nieuwe subsidies en voordelige financieringen, zoals groenleningen. Met de huidige subsidieregeling ISDE biedt de rijksoverheid subsidies tussen € 500,- en € 2.500,- op de aanschaf van een warmtepomp, afhankelijk van het type. Maar ook steeds meer lokale overheden stimuleren energiebesparende maatregelen.

Voor de regelaars: gemeentes, woningcorporaties, vve’s, beleggers

Om kostentechnische redenen kan de totaalaanpak het beste gefaseerd doorgevoerd worden. De vraag is namelijk of het überhaupt wenselijk is om te streven naar wijken zonder aardgas. Misschien loopt de aanpak te ver voor op de troepen uit en zet het daardoor onbedoeld een rem op andere ontwikkelingen. In deze discussie zijn deels paralellen te trekken met andere concepten, zoals nul-op-de-meter of energieneutrale woningen. Die concepten zijn prima voor nieuwbouw of zeer ingrijpende renovaties. Ze leiden echter af van datgene waarmee we massaal fossiele brandstoffen kunnen besparen én de CO₂-uitstoot fors kunnen reduceren. De ‘light and easy’ aanpak lijkt een voor de hand liggender keuze met oplossingen als isoleren, modern isolatieglas, zonnepanelen en HR- of hybride ketels. Deze maatregelen kosten relatief weinig geld en zijn eenvoudig en gefaseerd inzetbaar. Daarbij is er verhoudingsgewijs met minder (financiële) inspanning meer CO₂-besparing.

De verkeerde kant op?

Politieke kopstukken, media, discussiefora: iedereen rept over het maximaal haalbare, zoals volledig energieneutraal. Maar de technische complexiteit, hoge kosten en onvoldoende aansluiting bij bewoners staan zeer grote volumes bij deze opties nog steeds in de weg. Daarmee gaat kostbare tijd verloren, ten koste van het milieu. De ‘light and easy’ maatregelen daarentegen krijgen geen of veel te weinig platform en aandacht. Maar juist met deze aanpak kunnen we een enorme slag voor het milieu maken is én kan er veel werkgelegenheid mee ontstaat. Relatief lage investeringen weten een naar rato veel hoger rendement te genereren. Door massaal in te zetten op deze efficiëntere en goedkopere aanpak kan verduurzaming in sneltreinvaart op grote schaal landelijk worden uitgerold.

Gasnetten duurzaam benutten

Slimmere technieken die ongetwijfeld in snel tempo op ons af (gaan) komen, zullen ook de discussie over wijken zonder aardgas minder relevant maken. Want waarom zouden we gasnetten willen uitfaseren en versneld afschrijven? We wekken steeds meer duurzame energie op waarvan we de overschotten prima kunnen gebruiken om kooldioxide en water om te zetten naar methaan. Wind- en zonne-energie is dan indirect op te slaan in de vorm van gecomprimeerd gas. Dit methaan kan naast biogas prima inzet worden om bestaande gasnetten te voeden om woningen en andere panden zo middels (hybride) warmtepompen van energie te voorzien, ook ’s nachts en op windstille dagen. Gasnetten kunnen gewoon in bedrijf blijven en stroomnetten hoeven niet te worden verzwaard.

Bovendien is het bestaande gasnet vrij eenvoudig geschikt te maken voor het transport van waterstof. Wanneer voldoende waterstof ook groen kan worden opgewekt, wordt ook dat een realistisch alternatief. Ook daarom moeten we voorzichtig blijven omgaan met het gasnet.