We zitten op 5 april al drie weken thuis en dat zal nog wel langer gaan duren. Hoe komen wij straks tevoorschijn uit die corona-quarantaine? Als andere mensen, in andere samenlevingen, of wordt het business as usual?
VPRO Tegenlicht gaat in gesprek met internationaal vermaard trendforecaster Lidewij Edelkoort, die noodgedwongen verblijft in een compleet verlaten hotel in Kaapstad. Ook spreken we met psychiater Dirk de Wachter in Antwerpen, thuis na een lange dag werk met zijn patiënten. Welke vergezichten zien zij na deze gedwongen stilstand?
Wat doet het isolement en de afzondering met ons, sociale dieren? Kan daar ook iets goeds uit komen? Hoe kan een crisis ook ‘helen’ en ons samenbrengen, terwijl we alleen thuis zitten?
Komt er straks een Big Reset, een frisse herstart, voor zover dat mogelijk is in een diepe recessie? Nemen we onze consumptiedrang, reislust, onze voortdurende haast en overproductie nu eens écht goed onder de loep? Om over de oververhitting van de aarde en de toenemende ongelijkheid nog maar te zwijgen…
Kan de ‘quarantaine-ervaring’ ons wijzer maken? En wat is er nodig om deze crisis nu eens wél als een kans te benutten, voor blijvende verandering?
De mensheid zal z’n waarden kunnen resetten
Trendvoorspeller Lidewij Edelkoort denkt dat de meeste mensen consumptie niet zullen missen in hun quarantaine. 'Ze zullen merken dat het niet veel uitmaakt in hun leven. Al die rommel waren we eigenlijk al jaren spuugzat en minder consumeren is beter voor de aarde.'
Zij denkt dat deze crisis ook kan ‘helen’ en ons kan helpen om een schoner, beter leven te leiden. In China is de lucht opgeklaard en sterven nu minder mensen aan luchtvervuiling dan voor het virus. Het water in Venetië is weer zo helder, dat je de vissen ziet zwemmen.
Het virus brengt ook iets goeds, zegt zij, want nu gebeurt wat we allang wisten dat ooit zou moeten gebeuren: minder vliegen, minder reizen, minder rotzooi, meer tijd voor elkaar. Maar eerder durfden we die sprong niet te wagen.
Er is straks veel in te halen aan knuffelen
Hebben we straks kans op een Big Reset, een frisse doorstart, en kun je daar eigenlijk wel over nadenken in een diepe recessie? We zijn in een vertraging gedwongen en daaruit kunnen nieuwe diensten en activiteiten ontstaan.
Dit is een andere crisis dan die van 2008, want nu stopt de productie en de aanvoer van grondstoffen en het duurt lang om die keten weer op te starten. De vorige crisis was financieel, nu gaat het over de basis van ons bestaan. We worden teruggeworpen op onszelf en gaan noodgedwongen terug naar de essentie.
Psychiater Dirk de Wachter hoopt dat we door het gedwongen isolement van de quarantaine en het gemis van aanraking het belang van fysiek contact weer gaan inzien. Hij verwacht dat we elkaar na de crisis weer meer gaan aanraken.
'Een burn-out is vaak het gevolg van een gebrek aan betekenis en aanraking. Ik denk dat we fysiek contact na deze crisis weer gaan koesteren, en dat we meer gaan knuffelen. Het is raar om te zeggen in tijden van Me Too, maar elkaar aanraken is een basisvoorwaarde voor leven. Baby’s die niet aangeraakt worden, groeien niet. De nood is hoog. Ik zag zoveel burn-outs en depressies; er wás ook behoefte aan een vertraging. Als psychiater sta ik aan de kant van de mensen die niet meer kunnen.'
Dirk De Wachter ziet nu op veel plekken een nieuwe solidariteit; mensen blijken voor elkaar te willen zorgen. De Wachter: ’Voor elkaar zorgen geeft zin en betekenis aan het leven. Je ziet nu overal creativiteit en samenwerking. Mensen schrijven gedichten, maken vanaf balkons muziek met elkaar. We ontdekken weer waar we echt blij van worden, en dat is betekenis hebben voor en met elkaar. Raar genoeg brengt deze crisis dus ook het beste in mensen naar boven: medemenselijkheid.’
Kortom, kan de ‘quarantaine-ervaring’ ons wijzer maken? En wat is er nodig om deze crisis nu eens wél als een kans voor verandering te benutten?
Samenstelling: Frank Wiering
Interviews: Bregtje van der Haak & Bram Vermeulen
Research: William de Bruijn & Soraya Pol
Eindredactie: Doke Romeijn & Bregtje van der Haak