De roep om glyfosaat, het meest gebruikte herbicide ter wereld, totaal te verbieden neemt toe, ook in Latijns-Amerika. Dat is het gevolg van een recent rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie, wat zegt dat glyfosaat mogelijk kankerverwekkend is. In Latijns-Amerika worden veel GMO-gewassen verbouwd, die speciaal resistent zijn gemaakt voor glyfosaat.
In een rapport van 20 maart verklaarden kankeronderzoekers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) na jaren van onderzoek dat glyfosaat "waarschijnlijk" kanker veroorzaakt. Latijns-Amerikaanse onderzoekers en organisaties zeggen dat overheden nu geen excuus meer hebben om niet op te treden.
"We pleiten voor een verbod op glyfosaat", zegt Javier Souza, verantwoordelijke van het Argentijnse Onderzoekscentrum voor Toegepaste Technologie en coördinator van Rap-Al, een organisatie die voor alternatieve herbiciden pleit. Op korte termijn wil hij al beperkingen op de verkoop van glyfosaat.
Druk van Monsanto
Het rapport is "zeer belangrijk omdat het aantoont dat onafhankelijke wetenschap die het algemeen belang en niet de belangen van bedrijven dient, mogelijk is, ondanks de druk van Monsanto", zegt Carlos Vicente van Grain, een internationale organisatie voor duurzame landbouw.
Het Amerikaanse biotechnologiebedrijf Monsanto verkoopt glyfosaat vooral onder het merk Roundup.
Glyfosaat kwam midden jaren zeventig op de markt en kende ook in Zuid-Amerika een enorm groot succes, onder impuls van Monsanto, zegt Vicente. "Zijn aanhoudende groei is voornamelijk het gevolg van de expansie van transgene gewassen, die genetisch zijn aangepast om glyfosaat te tolereren, bijvoorbeeld de RR-soja (Roundup Ready) in Argentinië, Brazilië, Paraguay, Uruguay en andere landen."
Transgene soja
Transgene soja beslaat 50 miljoen hectare in de regio. Daarvoor is jaarlijks 600 miljoen liter glyfosaat nodig, zegt Vicente. In Argentinië, Bolivia, Brazilië, Paraguay en Uruguay samen vind je 83 miljoen hectare transgene gewassen, zegt Souza.
Ook de traditionele landbouw gebruikt glyfosaat. Maar daar wordt het gebruikt na het ontkiemen van de zaden en voor het zaaien, terwijl het bij transgene gewassen tijdens het planten zelf gebruikt wordt. Bij deze niet-selectieve methode worden tal van andere planten gedood, zegt Rap-Al.
"We kunnen het gebruik van deze giftige stoffen niet langer toestaan omdat ze de biodiversiteit kapotmaken – met alle klimaatveranderingen van dien – de bodem onvruchtbaar maken en water en lucht verontreinigen. En bovendien brengen ze meer ziektes en ook kanker met zich mee", zegt Joao Pedro Stédile, leider van de Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra, de Braziliaanse beweging van landloze boeren.
Misvormingen in embryo's
De Argentijn Rafael Lajmanovich, expert ecotoxicologie van de Universidad Nacional del Litoral, heeft veel onderzoek naar glyfosaat verricht. Bij proeven op embryo's van amfibieën bleek glyfosaat misvormingen te veroorzaken, zegt hij. Het beïnvloedde ook belangrijke enzymsystemen.
Epidemiologische studies signaleren ook gevolgen voor mensen in zones waar glyfosaat wordt gesproeid. "Wetenschappers en artsen op het platteland linken dit gebruik (van glyfosaat) vooral aan aandoeningen van de luchtwegen, allergieën, spontane abortussen, een verhoogd aantal baby's met misvormingen en een verhoogd aantal tumorziektes", zegt Lajmanovich.
Verscheidene onderzoeken in Latijns-Amerika wijzen in dezelfde richting als het WHO-rapport, zegt Carlos Vicente. In Argentinië laten studies in de provincies Rosario en Córdoba "een duidelijke toename van het aantal kankergevallen zien. In sommige gevallen liggen ze drie tot vijf keer hoger dan het nationale gemiddelde."
In Colombia signaleerde een rapport van Rap-Al dat de massale inzet van Roundup tegen coca- en papaverplanten tot vergiftigingsverschijnselen leidde bij meer dan vierduizend mensen en dieren.
Junk science
In een communiqué deed Monsanto het WHO-rapport af als "junk science" ("rommelwetenschap"). Het bedrijf eist een rechtzetting van de organisatie. De WHO-wetenschappers repliceerden dat ze glyfosaat enkel als "mogelijk kankerverwekkend" hebben bestempeld.
Volgens Lajmanovich mag "het standpunt van een bedrijf niet zwaarder wegen dan dat van een internationale instelling met erkend prestige die over de gezondheid van de hele wereld waakt." Hij herinnert er ook aan dat Monsanto de vroegere WHO-rapporten die glyfosaat als onschadelijk bestempelden, wel als wetenschappelijk noemde.
Fabiana Frayssinet
Download de WHO informatie over het onderzoek
Lees ook: Bestrijdingsmiddel glyfosaat duikt op in moedermelk